Στις καθημερινές μας μετακινήσεις μπορεί να μας συμβεί. Ξαφνικά, μια εικόνα μας μεταφέρει σε άλλα μέρη και άλλες εποχές. Μια αναμνηστική στιγμή από την παιδική μας ηλικία, ένα αγαπημένο βιβλίο που διαβάσαμε παλιότερα, ένας παλιός έρωτας. Είναι σαν να αναπλάθονται αυτόματα οι αναμνήσεις στον εγκέφαλό μας χάρη σε κάτι που βλέπουμε ή ακόμα και σε μια μυρωδιά. Αυτές οι “ακούσιες αναμνήσεις” μπορεί να είναι είτε ευχάριστες είτε δυσάρεστες.
Ένα πρόσφαπου δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Μνήμη” μελέτησε αυτό το ενδιαφέρον φαινόμενο. Ο ψυχολόγος Άντριου Λόφλαντ από το πανεπιστήμιο Χερτφορτσάιρ στην Αγγλία, είδε τις καθημερινές του μετακινήσεις ως μια πιθανή πηγή δεδομένων για να μελετήσει αυτές τις αναμνήσεις.
Χρησιμοποίησε ένα μικρόφωνο που συνδέθηκε με μια ψηφιακή συσκευή εγγραφής και κατέγραψε όλη τη διαδρομή του από και προς τη δουλειά, διάρκειας 37 λεπτών. Κατά τη διάρκεια της μετακίνησης, ο Λόφλαντ ηχογράφησε με σύντομη περιληπτική περιγραφή τις σκέψεις του πριν ξεκινήσει από το σπίτι του και κατά τη διάρκεια της διαδρομής μέχρι να φτάσει στο πανεπιστήμιο.
Μετά την ολοκλήρωση του πειράματος, ανακάλυψε ότι κατέγραψε πολλές ακούσιες αυτοβιογραφικές αναμνήσεις με ένα ρυθμό περίπου μία ανά λεπτό. Τα συμπεράσματα της μελέτης φαίνεται να επιβεβαιώνουν την υπόθεσή του ότι αυτοί οι τυχαίοι ξεσπάσματα της μνήμης εμφανίζονται συχνότερα στην πραγματική ζωή από ό,τι πιστεύαμε μέχρι σήμερα.
Ποια είναι λοιπόν η αφορμή αυτών των αναμνήσεων; Ο Λόφλαντ παρατήρησε ότι τα “δυναμικά” και όχι τα “στατικά” στοιχεία του περιβάλλοντος ήταν πιο πιθανό να ενεργοποιήσουν τη μνήμη. Δηλαδή, τα νέα-απροσδόκητα στοιχεία που συναντήσαμε στη διαδρομή μας, όπως διαφορετικές καιρικές συνθήκες ή τραγούδια στο ραδιόφωνο, ήταν πιο πιθανό να πυροδοτήσουν αναμνήσεις σε σύγκριση με στοιχεία που ήταν πάντα ίδια, όπως κτίρια ή οδικές πινακίδες.
Αυτό το εύρημα είναι ενδιαφέρον επειδή δείχνει ότι η καινοτομία ενεργοποιεί τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις στην καθημερινή μας ζωή. Οι νέες λεπτομέρειες στο περιβάλλον μας φαίνεται να “ξυπνούν” το παρελθόν μας.
Πολλές φορές, αυτές οι αυτοβιογραφικές αναμνήσεις “ξεπηδούν” από το πουθενά στο μυαλό μας. Ωστόσο, η ανάλυση των ηχογραφήσεων του Λόφλαντ αποκάλυψε ότι πολλές από αυτές τις αυθόρμητες αναμνήσεις δεν ήταν τόσο αυθόρμητες όσο φαινόταν. Προήλθαν από στοιχεία που είχε δεί λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά πριν.
Η ανακάλυψη αυτή υποδεικνύει ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ του ερεθίσματος που αντιλαμβανόμαστε και της ανάμνησης που αυτό προκαλεί. Το χρονικό διάστημα μεταξύ του ερεθίσματος και της αναμνηστικής εικόνας που προκαλεί μπορεί να είναι αρκετά μεγάλο ώστε να μην το αντιλαμβανόμαστε αρχικά. Οι αναμνήσεις, λοιπόν, δεν “ξεπηδούν” από το πουθενά αλλά είναι αποτέλεσμα του περιβάλλοντος που μας περιβάλλει.
Η μελέτη του Λόφλαντ και η νέα μέθοδος που χρησιμοποίησε για τη συλλογή δεδομένων μας παρέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Αυτό το ενδιαφέρον φαινόμενο συμβαίνει πιο συχνά στην καθημερινή μας ζωή από ό,τι νομίζαμε. Επίσης, αυτές οι αναμνήσεις δεν είναι τόσο αυθόρμητες όσο νομίζαμε. Ενεργοποιούνται από το περιβάλλον μας.
Έτσι, η καθημερινή μας μετακίνηση μπορεί να είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να ζήσουμε αυτές τις στιγμές. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αυθόρμητες σκέψεις εμφανίζονται πιο συχνά όταν ασχολούμαστε με απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η οδήγηση. Όταν λοιπόν δίνουμε προσοχή σε αυτές τις αναμνήσεις κατά τη διάρκεια της πρωινής μας μετακίνησης, δεν ξέρουμε πού μπορεί να μας οδηγήσουν.
