Πολλοί από εμάς έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργούμε εικόνες στο μυαλό μας: μπορούμε να φανταστούμε ένα μήλο, να αναπαραστήσουμε το δωμάτιο μας ή ακόμα και να θυμηθούμε το χαμόγελο του αγαπημένου μας φίλου. Ωστόσο, υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να κάνουν αυτό το πράγμα. Αυτοί οι άνθρωποι, που ανήκουν πιθανότατα στο 1% του πληθυσμού, έχουν αφαντασία, μια κατάσταση που τους εμποδίζει να αναπαραστήσουν εικόνες στο μυαλό τους, σύμφωνα με μελέτες.
Ένα 6% του πληθυσμού μπορεί να εμφανίζει κάποιο βαθμό αφαντασίας. Όσοι ανήκουν σε αυτή την ομάδα είναι λιγότερο πιθανό να αναγνωρίζουν πρόσωπα, να θυμούνται μουσικά κομμάτια ή ακόμα και την αίσθηση του γυαλόχαρτου. Παράλληλα, συχνά εργάζονται στους τομείς της επιστήμης, των μαθηματικών ή της τεχνολογίας.
Η αφαντασία, ωστόσο, δεν είναι μια διαταραχή και δεν σημαίνει απουσία φαντασίας. Ωστόσο, μπορεί να έχει επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή των ατόμων που την αντιμετωπίζουν, σύμφωνα με τον καθηγητή Adam Zeman, επικεφαλής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Exeter, ο οποίος έχει μελετήσει αυτό το φαινόμενο εδώ και σχεδόν 10 χρόνια.
Σε μια περίπτωση που έλαβε, ο καθηγητής Zeman ανακάλυψε ότι ένας ασθενής που είχε χάσει την ικανότητα να βλέπει μπορούσε να γεμίσει αυτή την κεντρική έλλειψη με εικόνες του μυαλού του. Αυτή η περίπτωση αποτέλεσε την έναρξη για να εξετάσει τα φαινόμενα της αφαντασίας και της υπερφαντασίας. Ο καθηγητής Zeman ανακάλυψε ότι περίπου το 3% του πληθυσμού εκτιμάται ότι βλέπει τον κόσμο με τόσο ζωντανές εικόνες που δυσκολεύονται να καταλάβουν εάν αυτές είναι πραγματικές ή φανταστικές.
Η αφαντασία και η υπερφαντασία φαίνεται ότι έχουν σχέση με τη συνδεσιμότητα μεταξύ διαφόρων περιοχών του εγκεφάλου. Οι αφαντασιακοί έχουν παραμορφωμένες αντιλήψεις, ενώ οι υπερφαντασιακοί βιώνουν εικόνες πολύ έντονα. Σε κάποιους αφαντασιακούς, η διαδικασία της αναπαραγωγής εικονικών εικόνων μπορεί να αποτύχει ανά πάσα στιγμή. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι πολλοί αφαντασιακοί μπορούν να ονειρεύονται και να δουν εικόνες κατά τη διάρκεια του ύπνου, πιθανότατα επειδή αυτή η διαδικασία είναι πιο αυθόρμητη και βαθιά ριζωμένη στον εγκέφαλο.
Η αφαντασία και η υπερφαντασία μπορεί να έχουν θετικές πτυχές. Για παράδειγμα, η αφαντασιακή κατάσταση μπορεί να έχει προστατευτική επίδραση στην ψυχική υγεία κάποιων ατόμων, καθώς είναι πιο πιθανό να ζουν στη στιγμή και να μην φαντάζονται τρομακτικά ή αγχωτικά γεγονότα. Παράλληλα, πολλοί αφαντασιακοί καλλιτέχνες έχουν ανακαλύψει ότι η δυσκολία τους να αναπαραστήσουν εικόνες τους έχει δώσει την ώθηση να εκφράσουν την τέχνη τους, χρησιμοποιώντας την καμβά ως μάτι του μυαλού τους.
Μολονότι ακόμα υπάρχουν πολλά ανεξερεύνητα μυστήρια γύρω από την αφαντασία και την υπερφαντασία, η έρευνα συνεχίζεται. Με τη βοήθεια δεδομένων από μεγάλες βιοτράπεζες, ενδέχεται να κατανοήσουμε καλύτερα αυτές τις καταστάσεις. Ποιοι είναι οι διάφοροι υποτύποι και πώς συνδέονται με τη γενετική; Αυτά είναι ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις. Μία πράγματι “συναρπαστική” πτυχή της αφαντασίας και της υπερφαντασίας είναι ότι η εμπειρία και η εσωτερική ζωή διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Ο καθένας από εμάς αναπαριστά εικόνες στο μυαλό του με διαφορετικό τρόπο, και αυτό είναι κάτι που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μας.
