Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας που αντιμετώπισε ποτέ η Αθήνα ήταν η επιδημία τύφλωσης, κατά τη δεκαετία του 1840. Η αιτία για τη μάζικη αυτή τύφλωση ήταν μία μεταδοτική νόσος, γνωστή ως τράχωμα, η οποία προκαλούσε σοβαρές βλάβες στο μάτι και οδηγούσε στην τύφλωση του ασθενούς.
Για να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη επιδημία, δημιουργήθηκε το Οφθαλμιατρείο Αθηνών. Ο επίτιμος καθηγητής ιατρικής στη Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Ανδρούτσος, εξηγεί: “Το τράχωμα είναι μία επιδημική νόσος, η οποία είναι εξακολουθεί να επικρατεί στην Αίγυπτο, στα νερά του Νείλου. Προκαλεί επιπλοκές στους ασθενείς και μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση.”
Το Οφθαλμιατρείο Αθηνών, το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Σίνα, δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της βασίλισσας Αμαλίας. Μέσω μιας επιτροπής και ενός εράνου, συγκεντρώθηκαν τα απαραίτητα χρήματα για την ανέγερση του νοσοκομείου.
Αρχικά προτάθηκε ένα άλλο οικόπεδο για την κατασκευή του Οφθαλμιατρείου στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το Ίδρυμα Κωστής Παλαμάς. Ένας περίφημος αρχιτέκτονας, ο Χάνσεν, είχε αναλάβει τον σχεδιασμό του κτιρίου, με μοναδική παράκληση της βασίλισσας να είναι βυζαντινού ρυθμού. Ωστόσο, αργότερα αποφασίστηκε ότι ο χώρος αυτός δεν ήταν αρκετά μεγάλος για να φιλοξενήσει ένα νοσοκομείο που θα εξυπηρετούσε όλη την πρωτεύουσα ή ακόμα και ολόκληρη τη χώρα.
Οι εργασίες διακόπηκαν και επιλέχθηκε ο τρέχων χώρος του Οφθαλμιατρείου, δίπλα στο Πανεπιστήμιο, στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Σίνα. Ο Χάνσεν αναγκάστηκε να φύγει για τη Γερμανία πριν ολοκληρώσει το σχεδιασμό του νέου κτιρίου. Αντικαταστάθηκε από τον διάσημο Έλληνα αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυταντζόγλου, ο οποίος ολοκλήρωσε το Οφθαλμιατρείο.
Τα εγκαίνια του Οφθαλμιατρείου έλαβαν χώρα στις 14 Ιουνίου 1854, με την παρουσία του βασιλικού ζεύγους, του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας.
Το κτιριακό συγκρότημα υπέστη αλλαγές κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1860. Προστέθηκε ένας επιπλέον όροφος, σύμφωνα με τα σχέδια του στρατιωτικού μηχανικού Γεράσιμου Μεταξά. Αργότερα, προστέθηκε ένα υπερώο και το βοηθητικό κτίριο των εξωτερικών ιατρείων, σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Αριστείδη Μπαλάνου.
Το κτίριο έχει δοκιμαστεί από τον σεισμό του 1999, αλλά επέζησε και χαρακτηρίζεται ως έργο τέχνης από το 1962, σύμφωνα με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού. Στον χώρο του Οφθαλμιατρείου διατηρούνται και ορισμένα ιστορικά οφθαλμολογικά εργαλεία και κειμήλια.
“Σε μια περίοδο που η Αθήνα ήταν επιρρεπής στην τύφλωση, το Οφθαλμιατρείο ήταν αυτό που έφερνε την ελπίδα για ανάκτηση της όρασης στους Έλληνες, κυριολεκτικά”, σχολιάζει ο Σωτήρης Μάρκιας, οπτομέτρης στο Οφθαλμιατρείο Αθηνών.
Με την προσπάθεια αυτή, το Οφθαλμιατρείο Αθηνών έγινε το πρώτο οφθαλμολογικό ιατρείο στη χώρα και ένα από τα πρώτα οφθαλμολογικά νοσοκομεία παγκοσμίως.
