Ποιο είναι το μυστικό που προσελκύει τους ανθρώπους στις θρησκευτικές οργανώσεις; Αυτή είναι μια ερώτηση που τίθεται συχνά από άθεους που δυσκολεύονται να κατανοήσουν πώς μπορεί κανείς να είναι τόσο πιστευτικός, από θρησκευτικούς ηγέτες που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τη μείωση του πλήθους των πιστών τους, ή από ανθρώπους που αισθάνονται πραγματικό ενδιαφέρον για το φαινόμενο. Στο βιβλίο του “The Divine Economy” («Η θεία οικονομία»), ο οικονομολόγος Paul Seabright υποστηρίζει ότι μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη φύση της θρησκείας και τον αντίκτυπό της χρησιμοποιώντας το πρίσμα της οικονομίας. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί ορισμένες θρησκείες έχουν περισσότερη επιτυχία από άλλες στον ανταγωνισμό για την προσοχή μας και για τη συμμετοχή μας.
Η θρησκεία παραμένει ένας ισχυρός παράγοντας σε πολλά μέρη του κόσμου, και οι θρησκείες που εξακολουθούν να είναι δημοφιλείς σε μια αλλαγή περιβάλλοντος πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς για να διατηρήσουν τη δημοτικότητά τους. Όπως επισημαίνει ο Seabright, οι θρησκευτικοί οργανισμοί αποτελούν οπλοστάσια που συνδέει διάφορες ομάδες ανθρώπων. Υπάρχει η πλευρά της ζήτησης, όπου τα μέλη των θρησκευτικών οργανώσεων απολαμβάνουν οφέλη από τις υπηρεσίες που παρέχονται, είτε αυτό είναι υλικό (όπως εκπαίδευση, υγεία ή οικονομικές υπηρεσίες) είτε πνευματικό (προσευχή και τελετουργίες). Από την άλλη πλευρά, υπάρχει η πλευρά της προσφοράς, όπου οι θρησκευτικές οργανώσεις φέρνουν τους ανθρώπους κοντά, δημιουργώντας κοινότητες που δεν μπορούν εύκολα να δημιουργηθούν από μόνες τους. Σύμφωνα με τον Seabright, τα μέλη των θρησκευτικών οργανώσεων δεν είναι απλά παθητικοί καταναλωτές, αλλά άτομα που ενδιαφέρονται για το καλό και την ευημερία των άλλων, κάτι το οποίο βρίσκουν πολύ επιβραβευτικό. Πολλές θρησκείες θεωρούν την προσφορά στους άλλους βασική αρχή, και αυτό αντισταθμίζει τον εγωισμό που χαρακτηρίζει συχνά την ανθρώπινη φύση. Ο Seabright υποστηρίζει ότι οι έρευνες στον τομέα της ανθρωπολογίας και της κοινωνιολογίας δείχνουν ότι είμαστε “πιο πραγματικά εμείς οι ίδιοι όταν προσφέρουμε στους άλλους παρά όταν απλά αποδεχόμαστε την ευγενή προσφορά τους”. Οι θρησκείες που μας δίνουν την ευκαιρία να βοηθήσουμε τους άλλους είναι ελκυστικές, και αυτό αποτελεί έναν από τους λόγους που συμβάλλει στην δημιουργία μιας κοινότητας που συνδέεται με μια κοινή αίσθηση σκοπού. Οι τελετουργίες είναι αυτές που προάγουν και εδραιώνουν αυτήν την κοινή ταυτότητα. Παρόλο που οι θρησκευτικές τελετουργίες είναι συχνά δυσνόητες για τους ανειδίκευτους, βοηθούν στη δημιουργία μιας αίσθησης ανήκειας. Όταν κάποιος εξασκείται σε επαναλαμβανόμενες τελετουργίες, όπως η προσευχή ή ο διαλογισμός, αυτό έχει ερμηνευτεί ως απόδειξη της παρουσίας του Θεού μέσα του ή ως ένδειξη ενισχυμένης διαφώτισης. Αυτό στη συνέχεια δίνει αξιοπιστία σε άλλες υπηρεσίες που παρέχονται από τη θρησκευτική πλατφόρμα, προσφέροντάς τους μια ιερή σημασία. Η θρησκεία παραμένει ένας ισχυρός παράγοντας σε πολλά μέρη του κόσμου, και οι θρησκείες που εξακολουθούν να είναι δημοφιλείς σε μια αλλαγή περιβάλλοντος πρέπει να προσαρμόζονται συνεχώς για να διατηρήσουν τη δημοτικότητά τους. Σε μια θρησκευτική πλατφόρμα, όλες οι δραστηριότητες μπορούν να αποκτήσουν θρησκευτική σημασία. Και τί γίνεται με την πίστη; Ο Seabright περιγράφει την πίστη ως “μάρκετινγκ του μειονεκτήματος”. Και, όπως αποδεικνύεται, οι άνθρωποι δεν προσχωρούν σε θρησκευτικά κινήματα λόγω της θεολογίας. Ένας χαρισματικός ιερέας μπορεί να αποτελέσει έναν πόλο έλξης (και, μερικές φορές, ένα μέσο εκμετάλλευσης), αλλά δεν είναι τόσο το τι λέει όσο ο τρόπος που το λέει. Οι θρησκευτικές οργανώσεις παραμένουν ισχυρές σε πολλά μέρη του κόσμου, επειδή καταφέρνουν να προσελκύουν ανθρώπους που δεν σκέφτονται με αυτούς τους όρους. Μια συναγωγή, ένα τζαμί ή μια εκκλησία μπορεί να αποτελέσει μια επιτυχημένη πλατφόρμα για ρομαντικές γνωριμίες ή να προσφέρει καλά επιχειρηματικά δίκτυα απλά επειδή προσελκύει ανθρώπους που δεν σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο. Στην ουσία, μια θρησκευτική πλατφόρμα μπορεί να προσδώσει θρησκευτική σημασία σε όλες τις δραστηριότητες της ζωής μας. Έτσι, η θρησκεία συνεχίζει να είναι ένα κυρίαρχο φαινόμενο στη σύγχρονη κοινωνία, αναπτύσσοντας επαναστατικές ιδέες και πρακτικές για να προσελκύσει και να διατηρήσει τους οπαδούς της.
Στο τέλος, η θρησκεία δεν είναι απλώς μια πίστη, αλλά μια επιχείρηση που συνδυάζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων. Αυτή η νέα προσέγγιση μας επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς η θρησκεία παραμένει αξιόπιστη και αποτελεσματική στον σύγχρονο κόσμο και πώς μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια μιας κοινότητας που στηρίζεται σε αξίες και στόχους κοινούς για όλους.
