Το ημερολόγιο της Ελληνικής Επανάστασης φέρει μια ιδιαίτερα σκοτεινή ημερομηνία: την 4η Ιουλίου 1822. Εκείνη την ημέρα, το εκστρατευτικό σώμα του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου υπέστη μία από τις πιο καταστροφικές ήττες του Αγώνα, στο Πέτα της Άρτας. Η νίκη των Τουρκαλβανών του Κιουταχή είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια πολλών ανθρώπινων ζωών και την κατάρρευση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος. Αυτή η νίκη, που προκλήθηκε από το έλλειμμα ηγεσίας, τα λάθη τακτικής και την υπεροχή του εχθρού, θα επηρέαζε πολλά από τα γεγονότα των επόμενων ετών
Η εκστρατεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειρο
Μετά την εξόντωση του Αλή Πασά τον Ιανουάριο του 1822, ο Χουρσίτ Πασάς στράφηκε κατά των Σουλιωτών που επιστρέψαν στα σπίτια τους μετά την εκδίωξη τους από τον Αλή Πασά. Ο Πασάς, με 14.000 Τουρκαλβανούς υπό τη διάθεσή του, πολιορκούσε την Κιάφα, όπου οι Έλληνες υπερασπιζόταν κατάπληκτα με λίγους ανδρείκελους. Η επιβίωση της επαναστατικής εστίας στην Ήπειρο ήταν ουσιαστική για τη συνέχεια του Αγώνα ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα η επανάσταση είχε καταπνιγεί. Γι’ αυτό, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει βοήθεια στην Ήπειρο, την οποία ανέλαβε να οργανώσει ο πρόεδρος του Εκτελεστικού, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, αν και δεν είχε πολεμική εμπειρία. Ο γερμανός φιλέλληνας στρατιωτικός Κάρολος Νόρμαν κλήθηκε να είναι σύμβουλος του Μαυροκορδάτου
Το εκστρατευτικό σώμα, που αρχικά συγκροτήθηκε στην Κόρινθο, αποτελούνταν από 1.000 Πελοποννησίους, 500 Μανιάτες υπό τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, 300 Επτανήσιους υπό τον Σπύρο Πανά, 300 άνδρες του τακτικού στρατού υπό τον Πιέτρο Ταρέλα, και μία διλοχία φιλελλήνων υπό τον Αντρέα Ντάνια. Η πορεία του στρατεύματος από την Πελοπόννησο μέχρι το Μεσολόγγι ήταν γεμάτη περιπέτειες και προβλήματα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, ο Μαυροκορδάτος έκανε λάθος επιλογές και αποσπάσεις, με αποτέλεσμα να χάσει σημαντικά μέρη του στρατεύματος. Παρά ταύτα, συνέχισε την πορεία του προς το Μεσολόγγι
Η Μάχη του Πέτα
Η κύρια δύναμη του ελληνικού στρατού, περίπου 2.000 άνδρες και δύο κανόνια, κατευθύνθηκε προς το χωριό Πέτα, βορειοανατολικά της Άρτας. Η τοποθεσία αυτή ήταν ιδανική για την αντιμετώπιση του εχθρού, καθώς περιβαλλόταν από υψώματα. Ο ελληνικός στρατός είχε την παρακάτω διάταξη: Στην πρώτη γραμμή άμυνας, οι Επτανήσιοι του Πανά στο δεξί τμήμα, ο τακτικός στρατός υπό τον Ταρέλα στο κέντρο, και οι φιλέλληνες υπό τον Ντάνια στο αριστερό μέρος. Στη δεύτερη γραμμή άμυνας, ο μαχητικός οπλαρχηγός Γώγος Μπακόλας καθοδηγούσε τη δεξιά πτέρυγα, ο Γεώργιος Βαρνακιώτης το κέντρο, και ο Μάρκος Μπότσαρης την αριστερά. Οι Ανδρέας Ίσκος και Αγγελής Γάτσος ήταν επικεφαλής των εφεδρικών δυνάμεων. Κατά τη διάρκεια της μάχης, οι φιλέλληνες και οι τακτικοί σχημάτισαν το περίφημο “τετράγωνο” της Ναπολεοντείας τακτικής και πολέμησαν ηρωικά. Οι Τούρκοι, ωστόσο, είχαν υπεροχή και με τη βοήθεια του ιππικού τους, κατάφεραν να νικήσουν τους Έλληνες. Η ήττα αυτή σήμανε τον θάνατο για πολλούς, καθώς τα δυνατά μαχητικά στρατεύματα της επανάστασης έπεσαν στον πόλεμο
Τα επακόλουθα της ήττας
Μετά την ήττα στο Πέτα, οι Σουλιώτες εγκατέλειψαν κάθε ελπίδα για ανεξαρτησία. Οι υπερασπιστές της Κιάφας αντέστησαν μέχρι τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, όταν έπρεπε να υποχωρήσουν. Ο Ομέρ Βρυώνης, ο τοπικός ταξιάρχης, τους επιτέθηκε, αλλά τους επέτρεψε να αναχωρήσουν με τις οικογένειές τους και να βρουν καταφύγιο στα Επτάνησα που ήταν υπό αγγλική κυριαρχία. Μετά την πτώση του Σουλίου, το Μεσολόγγι έμεινε ο μοναδικός προμαχώνας της Ελλάδας. Ο Μαυροκορδάτος, μαζί με τον Μαρκο Μπότσαρη και τους υπόλοιπους επιζώντες από το Πέτα, βρήκαν καταφύγιο στο Μεσολόγγι. Εκεί, ο Κιουταχής και ο Ομέρ Βρυώνης πολιορκήσαν την πόλη για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1822. Η ήττα στο Πέτα είχε σοβαρές συνέπειες για την Ελλάδα και για την εξέλιξη του Αγώνα. Κάποιοι κατηγόρησαν τον Μαυροκορδάτο για την ήττα, αλλά αυτός και άλλοι σημαντικοί ηγέτες απέδειξαν ότι δεν υπήρξε προδοσία. Ο Μαυροκορδάτος έχασε πολλούς στρατιωτικούς και πολίτες στη μάχη, αλλά η τιμή και η ανδρεία παρέμειναν ανέπαφες.
