Η Θεσσαλονίκη είναι γνωστή για τα πολλά βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της, τα οποία μάρτυρας της μεγαλειότητας και της πλούσιας κληρονομιάς της πόλης. Ο στόχος μας είναι να ενοποιήσουμε και να αναδείξουμε αυτά τα μνημεία, τα οποία περιβάλλουν την πόλη, δήλωσε η Φλώρα Καραγιάννη, Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Μνημείων. Μέχρι σήμερα έχουν αναστηλωθεί τα ανατολικά τείχη και η προσοχή μας επικεντρώνεται πλέον στα δυτικά, πρόσθεσε.
Η Θεσσαλονίκη, από τις πρώτες ημέρες της ίδρυσής της, περιτειχίστηκε για τη διασφάλιση της ασφάλειας της. Τα τείχη αυτά έπαιξαν ζωτικό ρόλο τον 1ο αιώνα π.Χ., όταν η πόλη πολιορκήθηκε από θρακικές φυλές. Τα κυριότερα οχυρωμένα έργα χτίστηκαν κατά την εποχή του βυζαντινού αυτοκράτορα Μ. Θεοδοσίου (379-395 μ.Χ.). Τα τείχη σχημάτιζαν ένα τετράπλευρο με δύο ανάκτορες προς τη θάλασσα (ανατολικό και δυτικό τείχος) και δύο παράλληλες πλευρές (παραθαλάσσιο τείχος και τείχος της Ακρόπολης, στην λόφο). Είχαν ύψος, κατά μέσο όρο, 10-12 μ. και ανάπτυγμα περίπου 8 χιλιόμετρα. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης περιβάλλονταν από βυζαντινά τείχη μέχρι το 1869, όταν ένα μεγάλο τμήμα τους κατεδαφίστηκε από τους Τούρκους στην προσπάθειά τους να αναζωογονήσουν την πόλη
Ένα από τα βυζαντινά μνημεία που ξεχωρίζουν είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου του Ορφανού. Βρίσκεται στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης, κοντά στα ανατολικά τείχη, και ήταν κάποτε το Καθολικό Μονής. Οι πλούσιες τοιχογραφίες της είναι αριστουργήματα και ανήκουν στις πληρέστερα διατηρούμενες της Θεσσαλονίκης. Χρονολογούνται περίπου στον 14ο αιώνα.
Άλλο ένα εντυπωσιακό μνημείο είναι το Βυζαντινό Λουτρό της Θεσσαλονίκης, το οποίο είναι το μοναδικό σωζόμενο λουτρό της μεσοβυζαντινής περιόδου σε ολόκληρη την Ελλάδα. Χτίστηκε κατά τη διάρκεια του 13ου-14ου αιώνα και συγκαταλέγεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Το λουτρό αυτό λειτούργησε για επτά αιώνες και συνέχισε να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, με ορισμένες αλλαγές λόγω των θρησκευτικών παραδόσεων των Μουσουλμάνων. Η αναστήλωσή του ολοκληρώθηκε το 2014 από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης
Τέλος, το Φρούριο του Επταπυργίου, γνωστό και με την οθωμανική ονομασία Γεντί Κουλέ, αποτελεί ένα ακόμα εντυπωσιακό μνημείο της πόλης. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο των τειχών της Θεσσαλονίκης, εντός της Ακρόπολης. Περιλαμβάνει δέκα πύργους και τον περίδρομο, ενώ πρόσφατα κτίσματα φυλακών προστέθηκαν σε αυτό. Το φρούριο χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή από τη δεκαετία του 1890 και μετά, με αποτέλεσμα να καταστραφούν τα υπάρχοντα κτήρια μέσα στο εσωτερικό του. Ωστόσο, ο πύργος του Γεντί Κουλέ παραμένει σήμερα ως μνημείο της πόλης, αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα της
Η Θεσσαλονίκη κρύβει πλούσια ιστορία και κληρονομιά, η οποία εκδηλώνεται μέσα από τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της. Η αναστήλωση και ανάδειξη αυτών των μνημείων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση και προώθηση του πολιτισμού μας και της ιστορίας μας. Είναι καθήκον μας να τα διατηρήσουμε και να τα προστατεύσουμε για τις μελλοντικές γενιές.