Έχεις κολλήσει. Εργάζεσαι σε ένα έργο ή μια εργασία και το μυαλό σου κλείνει. Δεν βρίσκεις τις ιδέες που χρειάζεσαι και η δημιουργικότητά σου φαίνεται να εξανεμίζεται. Κάπου εκεί αρχίζεις να σκέφτεσαι “Δεν είμαι δημιουργικός/ή” ή “Δεν μπορώ να βρω μια αξιοπρεπή ιδέα για να σώσω την ψυχή μου”. Αντιμετώπισες τον τοίχο από τουβλιά, προσπαθώντας να σκεφτείς δημιουργικά. Στο μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσής μας, μας έχουν μάθει να αναζητούμε μια και μόνο λύση για κάθε πρόβλημα ή ερώτηση (π.χ. Πόσες χώρες υπάρχουν στην Αφρική; Ποιο είναι το χημικό σύμβολο του αλατιού;). Μας έχουν μάθει να πιστεύουμε ότι για κάθε πρόκληση υπάρχει μια μόνο σωστή απάντηση. Οι εκπαιδευτικές μας εμπειρίες έχουν επικεντρωθεί στην εκμάθηση της “σωστής απάντησης” ή στην ανακάλυψη μιας προκαθορισμένης απάντησης που παρατίθεται σε ένα εγχειρίδιο του δασκάλου ή στο μυαλό ενός εκπαιδευτή. Σπάνια μας έχουν δοθεί ευκαιρίες να σκεφτούμε ότι μπορεί να υπάρχουν πολλαπλές απαντήσεις σε ζητήματα ή αινίγματα. Το σύνθημα “ένα πρόβλημα, μία απάντηση” έχει εγείρει στη σκέψη μας. Ken Robinson το εξέφρασε με τα εξής λόγια: “…συχνά, τα εκπαιδευτικά συστήματά μας δεν επιτρέπουν στους μαθητές να αναπτύξουν τις φυσικές τους δημιουργικές δυνάμεις. Αντίθετα, προωθούν την ομοιομορφία και την τυποποίηση. Οι άνθρωποι στερούνται την δημιουργικότητά τους και… παράγουμε ένα εργατικό δυναμικό που καταρτίζεται να συμμορφώνεται και όχι να είναι δημιουργικό”. Σε απλά λόγια, μέχρι να τελειώσουμε το σχολείο ή το πανεπιστήμιο, οι δυνατότητές μας για καινοτομία συχνά περιορίζονται σε μια νοοτροπία της μορφής “απλά δεν είμαι δημιουργικός”. Ο Edward de Bono, ο πρωτοπόρος της πλευρικής σκέψης και εμπνευστής της μεθόδου “Έξι καπέλα σκέψης”, προτείνει ότι συχνά, όταν αντιμετωπίζουμε μια δημιουργική πρόκληση, παίρνουμε μια αρνητική στάση με τη φράση “Δεν μπορώ ποτέ να το κάνω αυτό”. Συγκεκριμένα, απορρίπτουμε την ιδέα των δημιουργικών απαντήσεων, επειδή δεν έχουμε τη γνώση ή έχουμε απορριφθεί σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν.
Κεντρικά σημεία
Η δημιουργικότητα εξαρτάται από την προοπτική. Συχνά, οι άνθρωποι απορρίπτουν την ιδέα της δημιουργικής απάντησης με τη φράση “δεν μπορώ να το κάνω αυτό” όταν αντιμετωπίζουν μια δημιουργική πρόκληση.
Οι διερευνητικές ερωτήσεις ενθαρρύνουν τον εγκέφαλο να δημιουργήσει καινοτόμες λύσεις. Αυτό συμβαίνει επίσης με τον ατέρμονο καταιγισμό ερωτήσεων χαμηλού επιπέδου (βασισμένων σε γεγονότα) που δέχεται κανείς κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης του. Με αποτέλεσμα, οι μαθητές πιστεύουν ότι η εκπαίδευση είναι απλά η μελέτη γεγονότων ή η απομνημόνευση πληροφοριών. Αυτές οι εκπαιδευτικές εμπειρίες δημιουργούν το συμπέρασμα ότι μπορεί να υπάρχει μόνο μία σωστή απάντηση και αποτρέπουν τη δημιουργική σκέψη.
Αναγνωρίζοντας τις περιοριστικές δηλώσεις που κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε μια δημιουργική πρόκληση, μπορούμε να τις αντικαταστήσουμε με ερωτήσεις που δημιουργούν πολλαπλές απαντήσεις. Αυτό μπορεί να ενθαρρύνει το μυαλό μας να εξετάσει διάφορες λύσεις και να ανοίξει δυναμικές συζητήσεις. Αναστέλλοντας την αυτοκριτική και αποδεχόμενοι πολλαπλές λύσεις, μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να βρει μια καινοτόμα απάντηση.
Πηγές
Ken Robinson. Out of Our Minds: Learning to be Creative. (New York: Wiley, 2011).
Edward de Bono. Six Thinking Hats. (New York: Back Bay Books, 1999).
