Μια ιδιαίτερη νουβέλα που έχει συνδεθεί με τη μουσική και που προκάλεσε αντιδράσεις στην εποχή της, είναι η “Σονάτα του Κρόιτσερ” του Λέοντος Τολστόι. Αυτό το ιστορικό έργο, ολοκληρώθηκε το 1889 και απεικονίζει την αδιέξοδη κατάσταση ενός άνδρα που βρίσκεται ανάμεσα στον γάμο του και την απαγορευμένη έρωτα.
Η ιστορία επικεντρώνεται γύρω από τον Πόζντισιεφ, ο οποίος σκοτώνει τη γυναίκα του από ζήλεια. Η αφορμή για την τραγική αυτή κατάληξη ήταν η συνάντησή του με έναν βιολονίστα, καθώς και οι κοινές μουσικές προσπάθειες τους να παίξουν μαζί τη Σονάτα του Κρόιτσερ, του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Αυτή η αμοιβαία συμπάθεια δεν άρεσε καθόλου στον σύζυγό της.
Σε ένα απόσπασμα της νουβέλας, ο Πόζντισιεφ εξηγεί την επίδραση της μουσικής στην ψυχή του. “Τι πράγμα είναι η μουσική; Τι δουλειά κάνει; Λένε πως εξημερώνει τα ήθη, εξυψώνει τον άνθρωπο – ανοησίες, ψέμματα! Ενεργεί, επηρεάζει τρομερά – μιλώ για τον εαυτό μου- αλλά δεν εξυψώνει καθόλου την ψυχή. Εξυψώνει ή όχι την ψυχή, η αλήθεια είναι ότι τη διεγείρει…”.
Ο Λέοντος Τολστόι, γνωστός για τις χριστιανικές του πεποιθήσεις και τον αφοσιωμένο προσανατολισμό του προς την αγνότητα, εστίαζε στη σαρκική επιθυμία και τη σημασία της στην ηθική υγεία του ανθρώπου. Το έργο του απαγορεύτηκε στη Ρωσία, καθώς θεωρήθηκε σαρωτικό και αντιδραστικό. Ο ίδιος ο μετέπειτα πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Θίοντορ Ρούζβελτ, περιέγραψε το έργο ως “σεξουαλικά και ηθικά διεστραμμένο”.
Παρόλο που αντιμετώπισε πολλές αντικρουόμενες αντιδράσεις, η “Σονάτα του Κρόιτσερ” έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα. Έχει προσαρμοστεί για το θέατρο, διασκευαστεί σε κινηματογραφικές ταινίες, μεταφερθεί στη ζωγραφική και εμπνεύσει τον τσέχο συνθέτη Λέος Γιανάτσεκ για το έργο του “Κουαρτέτο για Έγχορδα αρ.1”, γνωστό και ως “Σονάτα του Κρόιτσερ”.
Αυτή η νουβέλα, που ξεπερνά τα πλαίσια της συνηθισμένης λογοτεχνίας, συνεχίζει να προκαλεί συζητήσεις και αποτελεί μια αξιόλογη μελέτη για την ανθρώπινη ψυχολογία και την ηθική. Μέσα από την πειραματική του προσέγγιση, ο Τολστόι προκαλεί τον αναγνώστη να σκεφτεί βαθύτερα για την φύση της αγάπης, του πάθους και της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
