Τα παιδικά βιβλία αποτελούν ένα ανοιχτό παράθυρο προς τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, τη σκέψη και τις αισθήσεις των παιδιών. Μέσω του διαβάσματος, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με διάφορες ιστορίες, είτε πραγματικές είτε φανταστικές, να τις συνδυάσουν με εικόνες, σκηνές και συναισθήματα από την καθημερινή τους ζωή. Μέσα από τα βιβλία, τα παιδιά αναπτύσσουν γλωσσικές και γνωστικές δεξιότητες, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους, βελτιώνουν τον λόγο τους, καλλιεργούν την προ-ανάγνωση και την εννοιολογική ανάπτυξη. Επιπλέον, μέσω του διαβάσματος, τα παιδιά μπορούν να εξοικειωθούν με τη μάθηση.
Η επαφή των παιδιών με τα βιβλία διαμορφώνεται διαφορετικά, ανάλογα με την ηλικία τους. Παρακάτω παρουσιάζονται οι τρόποι που τα παιδιά ανταποκρίνονται στα βιβλία, ανάλογα με το ηλικιακό τους στάδιο:
1. Στάδιο Ακρόασης: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 0-8 μηνών. Τα βρέφη ανταποκρίνονται κυρίως σε ποιήματα και ιστορίες που έχουν ρυθμό ή ομοιοκαταληξίες. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας αναγνωρίζουν τη φωνή της μητέρας τους και η ανάγνωση παραμυθιών ενισχύει το δεσμό τους.
2. Στάδιο Προσοχής: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 8-12 μηνών. Τα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον για βιβλία με οικείες εικόνες και πρόσωπα. Μπορεί να ενθουσιάζονται με εικόνες όπως ένα μωρό με τη μαμά τους, μια οικογένεια, ένα αυτοκίνητο. Τα παιδιά κοιτούν τις εικόνες σε βιβλία για μικρό χρονικό διάστημα, κυρίως όταν οι ενήλικες τις κατονομάζουν.
3. Στάδιο Έκφρασης: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 1 έτους. Τα παιδιά κοιτούν τις εικόνες ενός βιβλίου, κυρίως όταν τις κατονομάζουν οι ενήλικες, και μπορεί να τις δείχνουν ή να παράγουν σχετικούς ήχους (π.χ. τους ήχους από ζωάκια). Τα παιδιά ανταποκρίνονται επίσης ιδιαίτερα σε τραγούδια και μελωδίες, παράγοντας αυτοί τους ήχους ή μουρμουρίζοντας τον ρυθμό.
4. Στάδιο Συμμετοχής: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 1-2 ετών. Τα παιδιά ξεφυλλίζουν τις σελίδες του βιβλίου, δείχνουν τις εικόνες που τους ενδιαφέρουν και τις κατονομάζουν, παρακολουθούν ευχάριστα απλές και σύντομες ιστορίες.
5. Στάδιο Χρήσης και Αναζήτησης: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 2-3 ετών. Τα παιδιά γνωρίζουν τη λειτουργία του γραπτού λόγου και τη χρήση του. Δείχνουν και κατονομάζουν συνηθισμένες εικόνες και απολαμβάνουν απλές και σύντομες ιστορίες. Μπορούν να ξεφυλλίζουν το βιβλίο μόνα τους και πιθανόν να γνωρίζουν την ιστορία και να την αφηγούνται “απ’ έξω”. Τα παιδιά αρχίζουν να γνωρίζουν ότι η ανάγνωση πραγματοποιείται από αριστερά προς τα δεξιά και απολαμβάνουν την ανάγνωση παραμυθιών για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα (5-15 λεπτά).
6. Στάδιο Συμβολικής Ανάγνωσης: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 3-4 ετών. Τα παιδιά μπορούν να αναγνωρίζουν και να λένε λογότυπα και σήματα που βλέπουν στο περιβάλλον τους, όπως ετικέτες προϊόντων ή σήματα οδικής κυκλοφορίας. Σε αυτό το στάδιο, τα παιδιά προσποιούνται ότι διαβάζουν ένα βιβλίο, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες και λέγοντας λέξεις που θυμούνται από την ιστορία. Τα παιδιά αρχίζουν επίσης να αναγνωρίζουν κάποιες απλές, μικρές λέξεις ή λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα, μέσω της παρατήρησης και της φωνολογικής επίγνωσης.
7. Στάδιο Γνωστικής Επεξεργασίας: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 5 ετών. Τα παιδιά κατανοούν ότι οι λέξεις μπορούν να χωριστούν σε μικρότερα τμήματα και μπορούν να μετρήσουν τον αριθμό των συλλαβών σε μια λέξη. Επίσης, γνωρίζουν ότι οι λέξεις έχουν όρια και αυτά προσδιορίζονται από τα κενά στην πρόταση. Τα παιδιά σε αυτό το στάδιο μπορούν να διαβάσουν μερικές γνωστές, συνηθισμένες λέξεις μέσω οπτικής αναγνώρισης. Γνωρίζουν επίσης ότι τα γράμματα αντιστοιχούν σε ήχους και μπορούν να κάνουν αυτή την αντιστοίχιση.
8. Στάδιο Συμβολικής Ανάγνωσης: Σε αυτό το στάδιο ανήκουν τα παιδιά ηλικίας 4 ετών. Τα παιδιά μπορούν να λένε προφορικά μελωδικές λέξεις και να τις ταξινομούν ανάλογα τον ήχο με τον οποίο ξεκινάνε. Κατανοούν ότι οι λέξεις έχουν όρια και μπορούν να διακρίνουν αυτά τα όρια από τα κενά στην πρόταση. Τα παιδιά σε αυτό το στάδιο προσποιούνται ότι διαβάζουν ένα βιβλίο, ξεφυλλίζοντας τις σελίδες και λέγοντας λέξεις που θυμούνται από την ιστορία.
Κατά τη διάρκεια της παιδικής ανάπτυξης, οι παιδιούχοι μπορούν να ακολουθούν αυτά τα στάδια και να προάγουν την επαφή των παιδιών με τα βιβλία, επικεντρώνοντας στις ανάγκες και τις δεξιότητες του κάθε παιδιού. Ως εκπαιδευτικοί, είναι σημαντικό να διευκολύνουμε την εξέλιξη της γνώσης και της κατανόησης των παιδιών, προωθώντας την αγάπη τους για το διάβασμα και τη μάθηση.
