Το νυχτοπεταλούδες που εμπνέονται κυνικά από τη λάμψη της πηγής φωτός, παραβιάζοντας την ίδια τους τη ζωή και κινδυνεύοντας να χάσουν τη ζωή τους, έχουν αποτελέσει το εμπνευσμένο στοιχείο πολλών ποιητών. Αυτή η εικόνα έχει ενσωματωθεί στη συνείδησή μας, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών νυχτών. Ωστόσο, το πέταγμα γύρω από τεχνητές πηγές φωτός μπορεί να οδηγήσει τα έντομα να πέσουν σε παγίδες και να αποτελέσουν τροφή για θηρευτές όπως αράχνες, σκαθάρια και νυχτερίδες. Παρά ταύτα, το τεχνητό φως φαίνεται να εξασκεί τόσο μεγάλη γοητεία στα έντομα, ώστε συχνά ξεχνούν να τραφούν και να αναπαράγονται, όπως εξηγεί η Avalon Owens, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Φαίνεται ότι τα τεχνητά φώτα συμβάλλουν στη μείωση των πληθυσμών εντόμων παγκοσμίως. Γιατί, όμως, τα έντομα τραβώνται τόσο έντονα από αυτά;
Υπάρχουν πολλές θεωρίες που προσπαθούν να δώσουν μια απάντηση σε αυτό το αίνιγμα. Μία από αυτές αποδίδει το φαινόμενο στην ομοιότητα των τεχνητών φώτων με το φεγγάρι, που οι νυχτοπερπάτηδες φαίνεται να χρησιμοποιούν για να προσανατολιστούν. Μία άλλη θεωρία προτείνει ότι τα έντομα ενδέχεται να προσπαθούν να διαφύγουν ακολουθώντας το φως, ή μπορεί μάλιστα να αναζητούν το σκοτάδι. Όπως εξηγεί η Owens, μια οπτική παραπλάνηση καθιστά τα περίγραμματα ενός φωτισμένου χώρου πιο σκοτεινά από το σκοτάδι που επικρατεί γύρω. Ο Philip S. Callahan, στην εργασία του το 1965, υπέθεσε ότι τα φώτα μπορούν να μιμηθούν κατά κάποιον τρόπο την επίδραση των φερομόνων που χρησιμοποιούνται στο ζευγάρωμα. Όπως σχολιάζει ο μεταδιδακτορικός ερευνητής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Φλόριντα, Yash Sondhi, “Αυτή ήταν μια ακραία θεωρία! Αλλά εκείνη την εποχή, καμία θεωρία δεν βασιζόταν σε αποδείξεις”. Είναι πιθανό τα έντομα να πετούν γύρω από τα τεχνητά φώτα εξαιτίας της παραμόρφωσης παλαιότερων εξελικτικών αποκρίσεων. Όπως τονίζει η Owens, “για το μεγαλύτερο μέρος της εξελικτικής ιστορίας, η νύχτα ήταν σχεδόν εξολοκλήρου σκοτεινή”
Η παρατηρητική ομάδα της έρευνας του Sondhi δημοσιεύθηκε το 2024 στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications και περιλάμβανε επίσης τον ερευνητή του Imperial College στο Λονδίνο, Samuel Fabian. Η ομάδα χρησιμοποίησε κάμερα υψηλής ταχύτητας για να καταγράψει νυχτοπεταλούδες, λιβελούλες και άλλα έντομα. Σημειώθηκε κάτι απρόσμενο: οι νυχτοπεταλούδες και οι λιβελούλες πέταγαν, όσο το δυνατόν περισσότερο, με την πλάτη τους στο φως και αντίστροφα (από πάνω προς τα κάτω). Η ερευνητική ομάδα συλλέχθηκε 477 βίντεο από 10 ομάδες εντόμων και χρησιμοποίησε τεχνολογικά εργαλεία για να παρακολουθήσει την πορεία πτήσης που ακολούθησαν. Αυτό που προέκυψε ήταν ότι όλα τα έντομα των διάφορων ομάδων που παρατηρήθηκαν πετούσαν αντίθετα όταν έπεφτε το τεχνητό φως στον χώρο. Αυτές οι παρατηρήσεις οδηγούν σε μια θεωρία: ορισμένα έντομα ενδέχεται να πετούν προς το φως για να προσανατολιστούν στον χώρο. Συνήθως, το φως σημαίνει πάνω και το σκοτάδι σημαίνει κάτω. Όπως υποστηρίζει η Owens, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, “είναι δύσκολο για αυτά να χρησιμοποιήσουν τη βαρύτητα για να καταλάβουν πού βρίσκονται στο σώμα τους, γιατί ουσιαστικά κολυμπούν στον αέρα”. Αυτό σημαίνει ότι, με τα τεχνητά φώτα, το φωτισμένο μισό του κόσμου δεν βρίσκεται εκεί όπου τα έντομα προσδοκούν να είναι. Το πείραμα της ερευνητικής ομάδας του Sondhi μπορεί να εξηγήσει γιατί τα έντομα παραμένουν κοντά στις πηγές φωτός μόλις τις ανιχνεύσουν, αλλά δεν εξηγεί πώς ορισμένα έντομα εντοπίζουν το φως όταν πετούν μεγάλες αποστάσεις, ή γιατί κάποια παγιδεύονται ενώ άλλα όχι. Τα ευρήματα της ομάδας μπορεί να υποδηλώνουν ότι τα φώτα που κοιτούν προς τα πάνω πρέπει να αποφεύγονται, καθώς βλάπτουν τα έντομα που πετούν ανάποδα και κινδυνεύουν να συγκρουστούν με διάφορες επιφάνειες. Σύμφωνα με την Owens, κάτι τέτοιο δεν έχει παρατηρηθεί στο παρελθόν. Συνίσταται να μειωθεί η χρήση τεχνητών φώτων, να κατευθυνθούν προς τα κάτω και όχι προς τα πάνω, και να σβηστούν τα φώτα εξωτερικού χώρου. Επιπλέον, προτείνεται η χρήση φωτών που είναι πιο κόκκινα από το μπλε, με βάση τον τρόπο που βλέπουν τα έντομα.
