Είμαι πεπεισμένη ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να ακολουθεί τις προτιμήσεις του και να προβαίνει στις επιλογές του, παρέχοντας πάντα ότι δεν προκαλεί βλάβη σε άλλους. Μπορεί να είσαι ένας περιπετειώδης τύπος ή πιο οικιακός, μπορείς να εργάζεσαι στον χώρο της εστίασης ή σε μια πολυεθνική εταιρεία, μπορείς να επιλέγεις boho, κουλ ή οποιαδήποτε άλλη στυλιστική επιλογή σου ταιριάζει. Έχεις το δικαίωμα να μοιράζεσαι τη ζωή σου στα social media, αλλά επίσης έχεις το δικαίωμα να μην το κάνεις. Έχεις το δικαίωμα να αλλάζεις γνώμη και επιθυμίες. Προσωπικά, κάποτε θεωρούσα σημαντικό να ανανεώνω συχνά το προφίλ μου στο Instagram. Τώρα, δεν ανησυχώ πια για τη συχνότητα των αναρτήσεων και ποστάρω μόνο όταν το νιώθω. Επιπλέον, παρατηρώ ότι αποκρύπτω πλέον πράγματα. Δεν υπάρχει λόγος για τον καθένα να γνωρίζει που βρισκόμουν χθες, με ποιον ή πώς περνούσα. Μπορεί να επικρατεί η άποψη ότι αυτή η αλλαγή συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου λόγω της εξέλιξης της ηλικίας, των αναγκών και της προσωπικότητας. Ωστόσο, θα ήθελα να προσθέσω έναν ακόμη παράγοντα: Ό,τι καινούριο εμφανίζεται τραβάει το ενδιαφέρον μας, μας καλεί να εξερευνήσουμε τις δυνατότητές του και να το αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Ωστόσο, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, μετά από τόση χρήση και τόση μάζα, αρχίζουμε να νιώθουμε κορεσμένοι. Πλέον, μήπως δεν έχει τόσο νόημα να μοιραζόμαστε τα πάντα από τις ζωές μας στις κοινωνικές πλατφόρμες; Αυτή η αίσθηση κορεσμού επηρεάστηκε σημαντικά από δύο παράγοντες που εμφανίστηκαν παράλληλα: Η πανδημία, η οποία μας ανάγκασε στην απομόνωση και έκανε τα social media σχεδόν το μοναδικό μέσο διαφυγής και επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, και η άνοδος του TikTok, το οποίο πήγε την έννοια του virality και την επικοινωνία ενός «όλα για το χρήμα» σε άλλο επίπεδο. Οι δύο αυτοί παράγοντες δημιούργησαν μια νέα διάσταση στην έννοια του δημόσιου και του ιδιωτικού: Ξαφνικά, βλέπουμε ανθρώπους να καταγράφουν βίντεο όσο κλαίνε για κάτι δυσάρεστο που τους συμβαίνει, μητέρες να μιλούν για τα προβλήματα και τα δύσκολα συναισθήματά τους και, γενικότερα, ανθρώπους να αποκαλύπτουν πολύ προσωπικά θέματα σε ένα ευρύ κοινό.
Ποιο είναι, όμως, το πρόβλημα με το να μοιράζεσαι τη ζωή σου στο διαδίκτυο;
Σχεδόν κανένα. Αγαπάμε να ακούμε ιστορίες, να βλέπουμε τις απόψεις, τις σκέψεις, τα ταξίδια, τη διαβίωση των άλλων ανθρώπων. Από τις εποχές των σπηλαίων, όπου οι άνθρωποι ζωγράφιζαν ό,τι μπορούσαν με ό,τι είχαν, στην ουσία γίνεται το ίδιο πράγμα με διαφορετικές μορφές. Οι άνθρωποι επικοινωνούν προς τα έξω, μοιράζονται τις εμπειρίες τους με τους άλλους. Πολλές από τις πληροφορίες που καταναλώνουμε καθημερινά στις πλατφόρμες, όπως τα «ετοιμάσου μαζί μου» ή τα «τι τρώω μια μέρα», εμπνέονται από αυτήν την ανάγκη. Το θέμα γίνεται πολύ περίπλοκο όταν αυτή η κοινοποίηση συμβαίνει για οικονομικούς λόγους. Το να γίνει κανείς influencer, να γνωρίζει τη δημοτικότητα, να κερδίζει χρήματα δημοσιεύοντας περιεχόμενο στα social media, έχει γίνει το νέο “αμερικανικό όνειρο”. Οι πλατφόρμες είναι η μία πλευρά του νομίσματος, ενώ μεγάλες αγορές είναι η άλλη. Όλα αυτά έχουν προκαλέσει μια σημαντική αλλαγή στον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας. Για παράδειγμα, πόση αξία αποδίδουμε σε κάτι μόνο επειδή το ορίζουμε ως “instagrammable”; Μουσεία, μπαρ, εστιατόρια ψάχνουν όλα για αυτήν τη μη αποδίδομενη και μη προσδιορίσιμη ποιότητα για να γίνουν πιο ελκυστικά και, γιατί όχι, να κερδίσουν δωρεάν διαφήμιση μέσω ενός Instagram story. Η πιθανότητα να τραβήξεις μια φωτογραφία από ένα συγκεκριμένο γεγονός ή μια εμπειρία το καθιστά αυτόματα πιο ευχάριστο και επιθυμητό. Είναι όντως έτσι ή απλά μας δίνουν τη δυνατότητα να μοιραστούμε μια ειδυλλιακή πραγματικότητα στο feed μας; Αυτό το ερώτημα το έθεσε πριν από 12 χρόνια ο Nathan Jurgenson, σε ένατου στο The Atlantic. Εκεί μίλησε για το “μάτι του Facebook”, περιγράφοντάς το ως “την συνεχή αναζήτηση του εγκεφάλου για τη στιγμή ή την εμπειρία που θα ήταν ιδανική για κοινοποίηση στο Facebook, η οποία θα προσελκύσει τα περισσότερα σχόλια και likes”.
Κλισέ Αλήθεια: Το virality δεν επηρεάζει πραγματικά τη ζωή μας
Ακόμα κι αν θεωρήσουμε τα κοινωνικά μέσα ως εργαλείο για την επαγγελματική μας προώθηση, θα παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν σημαντικές αλλαγές: Η προοπτική να γίνει κανείς “διάσημος στα social media” δεν ήταν ποτέ πιο κοντά και ταυτόχρονα πιο μακριά. Κοντά, επειδή οποιοδήποτε βίντεο μπορεί να γίνει “viral” στο TikTok, προσφέροντας μερικά λεπτά δημοτικότητας. Και μακριά, γιατί η αγορά είναι κορεσμένη και ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος. Η ποσότητα του περιεχομένου που κυκλοφορεί συνεχώς καθιστά δύσκολο για οποιονδήποτε να ξεχωρίσει. Από την έκρηξη ενός βίντεο μέχρι την εδραίωση μιας καριέρας, υπάρχει μεγάλη απόσταση και, σε κάθε περίπτωση, οι οικονομικές απολαβές γίνονται πιο πολύπλοκες. Επομένως, το κυνήγι για αυτήν την πολυπόθητη δημοτικότητα μπορεί να αποδειχθεί μάταιο. Και, μέχρι να το καταλάβουμε, θα έχουμε χάσει κάτι πολύτιμο: την ευκαιρία να ζούμε το παρόν για εμάς και όχι για κάποιον άλλο.
