Ο Δημήτρης Φύσσας είναι ένας εξέχων και αμφιλεγόμενος συγγραφέας. Στο ευρύ φάσμα της βιβλιογραφίας του, περιλαμβάνεται από ποίηση και διηγήματα, μέχρι μυθιστορήματα, φιλολογικά δοκίμια, εθνολογία και ιστορικές μελέτες. Τα έργα του αποτελούν έναν προσωπικό χάρτη της ίδιας του της ζωής, καθώς αναδεικνύουν τις προσωπικές του εμπειρίες, τη σχέση του με τη μεταπολίτευση, τις εμμονές του, τη συλλεκτική του πάθηση, το ψάξιμό του στην αγορά (στην περιοχή του Θησείου, της Ιερής Οδού, του Βοτανικού, της Ρούφ, του Ταύρου), την ένοχη απόλαυση του σεξ και των βιβλίων, την αγάπη του για το σκάκι και το σκακιστικό καφενείο “Πανελλήνιον” στην οδό Μαυρομιχάλη, το πάθος του για τις λίστες, την αγάπη του για τη γλώσσα και τις λέξεις, την ατέρμονη σχέση του με την Αθήνα και την αθηναιογραφία, το χιούμορ του και την αυτοσαρκαστική διάθεσή του. Γεννημένος το 1956, απόφοιτος της Φιλοσοφικής Αθηνών, με προηγούμενη θητεία στην Κομμουνιστική Νεολαία και το ΚΚΕ, ο Δημήτρης Φύσσας εμφανίστηκε ως συγγραφέας πριν από σχεδόν τριάντα χρόνια, το 1993, με το βιβλίο “Η γενιά του Πολυτεχνείου – Ένα βιογραφικό λεξικό”. Η διάσημη ήρθε το 1994, με το βιβλίο “Αυστηρώς ακατάλληλον – Προγράμματα αθηναϊκών κινηματογράφων σεξ”. Πρόκειται για ένα βιβλίο που εντείνει τη μυθολογία της Αθήνας, αποκαλύπτοντας τον υπόκοσμο της πόλης. Γρήγορα έγινε cult.
Ρήτορες, άνεργοι, τεκνατζούδες, ακροατές, φυλακόβιοι, αγορητές, μικροαπατεώνες, λούμπεν, πέφτουλες, διανοούμενοι, ημιδιανοούμενοι, αντιδιανοούμενοι, μη διανοούμενοι, ξενύχτηδες, γαμιόλες, άθεοι, άθρησκοι, αγνωστικιστές, θεούσοι και άλλοι, μια απίθανη ανθρωπογεωγραφία, καταπληκτικοί χαρακτήρες που παρατηρεί και δημιουργεί ο Στέλιος Μέσκουλας. Το ευρύτερο κοινό γνώρισε τον Μέσκουλα δέκα χρόνια αργότερα με το βιβλίο “Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος”, ένα μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας όπου η Ελλάδα είναι μια κομμουνιστική χώρα από το 1947, με σύνορα που φθάνουν μέχρι τη Θεσσαλία, με τρίχρωμη σημαία με σφυροδρέπανο, απαγόρευση των ρεμπέτικων και μια γενικότερη κομμουνιστική δυστοπία. Ο Δημήτρης Φύσσας είδε με κάποιον τρόπο αυτήν την εξέλιξη της κρίσης, όταν η πλατεία Συντάγματος μεταμορφώθηκε σε πλατεία Αγανακτισμένων, οδηγώντας στην είσοδο βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, της Χρυσής Αυγής, αλλά και υπουργών από ένα φανταστικό ρωσικό κόμμα. Ο Δημήτρης Φύσσας, ο οποίος ξαφνικά πέθανε τη νύχτα της 22ας στις 23ης Φεβρουαρίου, σε ηλικία 68 ετών, ήταν πραγματικά μοναδικός. Το τελευταίο του βιβλίο ήταν το μυθιστόρημα “Ο Μέσκουλας αποσύρεται για να πεθάνει”. Αυτή ήταν μια “μυθιστορηματική ιλαροτραγωδία”, η οποία από μόνη της δημιουργούσε την εικόνα της ζωής του Δημήτρη Φύσσα. Ο ήρωας της ιστορίας, ο Στέλιος Μέσκουλας, γνωστός ως “ο δάσκαλος”, ήταν ένας πρώην καθηγητής σε φροντιστήρια που τώρα ζούσε σε συνθήκες φτώχειας και αστέγειας και αποφάσισε να πεθάνει από πείνα. Είχε εξαντλήσει όλους τους πόρους του. Δεν είχε σπίτι, ζούσε σε ένα παρκαρισμένο “Γκολφ” σε μια οδό στου Γκύζη. Το μόνο πράγμα που είχε ήταν τα βιβλία του, τα οποία είχε πουλήσει. Είχε απομείνει μόνο με τη λίστα τίτλων και με μια ειρωνική σκέψη για την πράξη του: “Το χειρότερο για έναν αναγνώστη είναι να γίνει τόσο φτωχός ώστε να πουλάει τα βιβλία του. Αλλά γιατί να κρατούσα κάποια από αυτά τα μακρόχρονα, κλασικά μυθιστορήματα που υπογράφονται από “μεγάλα ονόματα”; Δεν τα αντέχω”. Ήρθε στη λεγόμενη Λειχούρα της Μαγνησίας, μια παραλία στα σύνορα με τη Φθιώτιδα, τριανταεπτά χρόνια αφότου εντόπισε τον τελευταίο του πατέρα. Χρειάστηκε τρεις μέρες για να φτάσει εκεί, με συνεχή αυτοστοπ σε φορτηγά και λεωφορεία. Στη στρατιωτική τσάντα που κρατούσε περιείχε το τελευταίο του τετράδιο, ένα μολύβι, ένα τσεκούρι, σπίρτα, ένα σκληρό φαράκι, ένα πριόνι, ένα σεντόνι, τρία παλιά γυαλιά πρεσβυωπίας, τρία πράσινα τεμάχια σαπουνιού, μια ζυγαριά τύπου παλαιού, μερικές κονσέρβες που του άφησε ένας φίλος του που αυτοκτόνησε και άλλα μικροπράγματα. Ήταν Ιούλιος του 2018 όταν φτάσει εκεί και υπολογίζει ότι μέχρι το φθινόπωρο θα έχει πεθάνει, αφού θα εξαντλήσει και την τελευταία κονσέρβα που είχε παίρνει μαζί του. Κρατούσε ημερολόγιο. Το πρώτο καταχωρίστηκε: “Δευτέρα, 16 Ιουλίου 2018”. Σταζμένος ζυγίζει 83 κιλά. Το τελευταίο καταχωρήθηκε στις 7 Νοεμβρίου. Έχει φτάσει τα 40 κιλά. Δεν εγκαταλείπει ποτέ το χιούμορ του. Σκέφτεται τον Χάρι Ντι Στάντον: “Ξάπλα κώμα ψείρες μπόχα”. Θα πεθάνει τελικά ο Στέλιος Μέσκουλας; Δεν θα το μάθουμε ποτέ, γιατί το τέλος του μυθιστορήματος παραμένει ανοιχτό. Ο Δημήτρης Φύσσας λαμβάνει ένα email από μια παλιά του ηρωίδα, που είναι γνωστή στους αναγνώστες των βιβλίων του. Είναι η Νιλουφέρ Αταλάρ, μια Τουρκάλα δημοσιογράφος, που του προτείνει να βρεί τον Μέσκουλα στην Λειχούρα και να καλέσει το Ε.Κ.Α.Β ή να αφήσει ανοιχτό το τέλος, για να το συμπληρώσουν οι αναγνώστες όπως θέλουν. Η Νιλουφέρ ήταν η ηρωίδα του μυθιστορήματος “Η Νιλουφέρ στα χρόνια της κρίσης” (Εστία, 2015). Ο Μέσκουλας ήταν ο αφηγητής εκεί, που, με αφορμή την κρίση, αποφασίζει να γράψει ένα μυθιστόρημα για τη Μακρόνησο. Στην προσπάθειά του γνωρίζει τη Νιλουφέρ. Και αυτή ψάχνει για τη Μακρόνησο, όπου ο παππούς της είχε καταναλώσει τα παιδικά του χρόνια ως αιχμάλωτος των Βαλκανικών Πολέμων. Περνάνε τέσσερα χρόνια από το μυθιστόρημα της Νιλουφέρ μέχρι το μυθιστόρημα του Μέσκουλα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Στέλιος Μέσκουλας φαίνεται σαν να παρατείνει τη ζωή του μπαίνοντας στην ομάδα των Σαρίπολων. Περνούν στου Ομόνοια μόλις το καφενείο “Νέον Αστυ” στο Σύνταγμα κλείνει λόγω της κρίσης και των Αγανακτισμένων. Οι Σαρίπολοι, ανύπαρκτοι πια, μεταφέρθηκαν κάπου στην Ομόνοια. Ήταν ένα περίεργο γκρουπ οι Σαρίπολοι. Ρήτορες, άνεργοι, τεκνατζούδες, ακροατές, φυλακόβιοι, αγορητές, μικροαπατεώνες, λούμπεν, πέφτουλες, διανοούμενοι, ημιδιανοούμενοι, αντιδιανοούμενοι, μη διανοούμενοι, ξενύχτηδες, γαμιόλες, άθεοι, άθρησκοι, αγνωστικιστές, θεούσοι και άλλοι και άλλοι, μια απίθανη ανθρωπογεωγραφία, καταπληκτικοί χαρακτήρες που παρατηρεί και δημιουργεί ο Μέσκουλας. Μια μοναδική παρέλαση που ξεπερνά τη φαντασία, με χαρακτήρες που είτε σχετίζονται με προηγούμενα βιβλία του Φύσσα, όπως ο Ομελέτας, ο δολοφόνος… πρώην πρωθυπουργού Σημίτη στη Σίφνο, είτε έχουν στοιχεία από αληθινά πρόσωπα. Αυτή η παρέλαση πορτρέτων, πραγματικά ιλαροτραγική, πιθανώς να είναι το τελευταίο έργο του Στέλιου Μέσκουλα πριν αποσυρθεί για να πεθάνει. Αν και κάπως ξεχειλίζει, μπορεί ανέτα να επικαλεστεί τον ίδιο το δημιουργό του, τον Φύσσα, για να τον οργανώσει. Πέρα από την αυτοβιογραφία, ανακαλύπτουμε εδώ και τα στοιχεία της μαεστρίας του Δημήτρη Φύσσα: καταλόγους, λεξικογραφία, υφήλιο διαλόγου όπως στο θέατρο, απελευθερωτική καταλογοδότηση, ιδίως όταν συνδέεται με την πολιτική, παρενθέσεις δοκιμαστικού ύφους, αυτοαναφορές, απαρίθμηση αντικειμένων από συλλογές ως πλοκή ή σχέδιο, πορνογραφία, αποστροφή από την πολιτική ορθότητα και τον επιβλαβή “ξύπνημα”, αυτοσαρκασμό που ξεπερνά τον εαυτό του, το roman à clef. ΑΓΟΡΆ ΤΟ ΒΙΒΛΊΟ ΕΔΏ
