«Ανακάλυψε την υπνική άπνοια. Συμβουλεύσου τον ειδικό σου πνευμονολόγο για να σε κατευθύνει στο κέντρο ιατρείου ύπνου». Αυτό είναι το φετινό μήνυμα της Ομάδας Εργασίας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ) για την Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου, που έχει ως στόχο να ευαισθητοποιήσει τους ανθρώπους για την αποφρακτική υπνική άπνοια (ΑΥΑ) και τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας από ειδικό ιατρό ύπνου. Η φετινή εκδήλωση είναι αφιερωμένη στην ισότητα στον ύπνο, καθώς όλοι έχουν το δικαίωμα σε έναν επαρκή και αναζωογονητικό ύπνο, ανεξάρτητα από τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες, τις προσωπικές συνήθειες και τη γενική κατάσταση της υγείας, δηλώνει η καθηγήτρια Γεωργία Τρακαδά, ειδικευμένη στην Ιατρική Ύπνου και Γενική Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Υπνολογίας.
Ο ύπνος είναι αναγκαίος για να λειτουργούμε ορθά και για να έχουμε καλή ποιότητα ζωής. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πολλοί άνθρωποι έχασαν την κανονικότητα των σχηματισμένων ρουτινών ύπνου-εγρήγορσης, γεγονός που οδήγησε σε επιδείνωση των μοτίβων ύπνου. Ο σταθερός κύκλος ύπνου-εγρήγορσης, ειδικά αν έχει προσαρμοστεί στις ατομικές ανάγκες κάθε ατόμου, έχει αποδειχθεί ότι έχει θετικό αντίκτυπο στην υγεία και στη μακροζωία, επισημαίνει η κυρία Τρακαδά. Σύμφωνα με το Sleep Foundation | Better Sleep for a Better You, υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος ύπνου που απαιτείται ανά ηλικία. Παρ’ όλα αυτά, το ένα τρίτο των ενηλίκων στις ΗΠΑ αναφέρει ότι κοιμάται λιγότερο από τη συνιστώμενη διάρκεια, με το 37% να δηλώνει ότι ο ύπνος του επιδεινώθηκε το 2023.
Η αποφρακτική υπνική άπνοια (ΑΥΑ), η οποία είναι η πιο συνηθισμένη διαταραχή του ύπνου, αποτελεί ένα χρόνιο νόσημα που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια ολικής ή μερικής απόφραξης του ανώτερου αεραγωγού κατά τη διάρκεια του ύπνου, προκαλώντας υποξία και ξαφνικές αφυπνίσεις που διακόπτουν τον ύπνο, όπως εξηγεί ο καθηγητής Πέτρος Μπακάκος, συντονιστής της Ομάδας Εργασίας της ΕΠΕ. Η ΑΥΑ είναι πολύ συχνή διαταραχή που επηρεάζει τον γενικό πληθυσμό, ωστόσο πολύ λίγοι έχουν λάβει ακόμη διάγνωση. Η Υπεύθυνη της Ομάδας Εργασίας της ΕΠΕ, κατερίνα Βλάμη, αναφέρει ότι το 85% των πασχόντων δεν έχουν διαγνωστεί. Η ΑΥΑ έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, ευθύνεται για ατυχήματα και μειωμένη παραγωγικότητα, καθώς και για κοινωνική απομόνωση. Εκτιμάται ότι περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ΑΥΑ, με το έναν στους δύο άνδρες και τη μία στις τέσσερις γυναίκες να εμφανίζουν τη διαταραχή. Ωστόσο, μόνο το 20% των ανθρώπων γνωρίζουν ότι πάσχουν από ΑΥΑ.
Οι πασχόντες από ΑΥΑ, ειδικά οι άνδρες, παρουσιάζουν ροχαλητό σε ποσοστό 80%. Το 70% αναφέρει συχνή διακοπή αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου και το 40% αναφέρει σοβαρή ημερήσια υπνηλία, ιδίως οι γυναίκες. Έρευνες δείχνουν ότι το ένα τρίτο ή το ένα τέταρτο των ατόμων με ΑΥΑ αναφέρουν συμπτώματα αϋπνίας, ειδικά οι γυναίκες, ενώ οι ασθενείς με ΑΥΑ έχουν 1,5 φορά μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν νυχτερινή συχνουρία. Η ΑΥΑ αυξάνει τον κίνδυνο εμπλοκής σε τροχαία ατυχήματα κατά 2-3 φορές σε σχέση με τα άτομα που δεν πάσχουν, επισημαίνει η κυρία Βλάμη. Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει ότι μεγάλο ποσοστό ασθενών με ΑΥΑ έχουν προηγούμενα καρδιαγγειακά επεισόδια, διαβήτη, κολπική μαρμαρυγή και αρτηριακή υπέρταση. Επιπλέον, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ανοίας και γνωσιακών διαταραχών σε αυτούς τους ασθενείς.
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της ΑΥΑ περιλαμβάνουν τη μεγάλη ηλικία, το ανδρικό φύλο και την παχυσαρκία. Όσο αυξάνει ο βαθμός παχυσαρκίας, τόσο αυξάνει και η συχνότητα της ΑΥΑ, καθώς φτάνει το 60% σε άνδρες ηλικίας 50-70 ετών με παθολογική παχυσαρκία, σε σύγκριση με το 3,6% σε όσους έχουν ιδανικό βάρος. Επίσης, το 86% των παχύσαρκων ασθενών με διαβήτη πάσχουν από ΑΥΑ. Επιπλέον, έχει εντοπιστεί συσχέτιση μεταξύ της ΑΥΑ και περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η αύξηση του διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ2) στον ατμοσφαιρικό αέρα. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ακόμη και ηexposure σε αυξημένα επίπεδα ΝΟ2 κατά 10 ppb ανεβάζει τον κίνδυνο εμφάνισης ΑΥΑ κατά 40%.
Η ΑΥΑ έχει σημαντικές οικονομικές συνέπειες, καθώς απαιτούνται πολλές υπηρεσίες υγείας και υπάρχει μείωση της εργασιακής απόδοσης των ασθενών. Το κόστος της ανεπιδερμίας ΑΥΑ υπολογίζεται σε 150 δις δολάρια στις ΗΠΑ. Οι μη διαγνωσμένοι ασθενείς με ΑΥΑ προκαλούν κατά δύο φορές μεγαλύτερο κόστος στο υγειονομικό σύστημα ενός κράτους σε σύγκριση με τους υγιείς ανθρώπους. Οι αυξημένες παγίδες αυτοκινήτων, λόγω απροσεξίας οδηγών με ΑΥΑ, κόστισαν το 2000 περίπου 24δις δολάρια και προκάλεσαν 1.400 θανάτους.
Με γνώση των δεδομένων και των κινδύνων που συνδέονται με την ΑΥΑ, η Ομάδα Εργασίας «Μελέτη διαταραχών αναπνοής στον ύπνο» καλεί τον γενικό πληθυσμό να ενημερωθεί και τους επαγγελματίες του χώρου της υγείας και της πολιτικής να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση της ΑΥΑ.
