ΝέοΗ αναγνώριση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ως αίτιο θανάτου: Ένα πρόβλημα που στερεί μια ζωή κάθε 5 δευτερόλεπτα
Το 2020 θα μείνει χαραγμένο στη βρετανική ιστορία για έναν σημαντικό λόγο. Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε η ατμοσφαιρική ρύπανση ως επίσημο αίτιο θανάτου. Η απόφαση αυτή πήρε τη μορφή ενός γεγονότος-σταθμού όταν ο ιατροδικαστής Phillip Barlow υποστήριξε ότι ο θάνατος της Ella Kissi-Debrah, μιας κατοίκου του Lewisham στο νοτιοανατολικό Λονδίνο, οφείλονταν στην υπερέκθεσή της στην ατμοσφαιρική ρύπανση που επιδεινώνει το άσθμα. Το γεγονός συνέβη στις 15 Φεβρουαρίου 2013, όταν η 9χρονη Ella έδωσε την τελευταία της πνοή στο νοσοκομείο μετά από μια έντονη κρίση άσθματος. Ήταν μόνο μια από τις 6,62 εκατομμύρια θυμάτων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης εκείνη τη χρονιά, σύμφωνα με δεδομένα της επιστημονικής πλατφόρμας Our World in Data (OWID).
Σήμερα, 11 χρόνια μετά, η κατάσταση παραμένει αναλλοίωτη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση κοστίζει περίπου 7 εκατομμύρια ζωές ετησίως, δηλαδή μία ζωή κάθε πέντε δευτερόλεπτα. Η καύση ορυκτών καυσίμων, η βιομηχανία, τα νοικοκυριά, η γεωργία και η διαχείριση αστικών αποβλήτων ανήκουν στις βασικές αιτίες ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ειδικότερα, η καύση ορυκτών καυσίμων ενισχύει την κλιματική κρίση και ταυτόχρονα μας αφαιρεί το δικαίωμα να αναπνέουμε καθαρό αέρα, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Όμως, πέρα από τις εμφανείς αιτίες ατμοσφαιρικής ρύπανσης, υπάρχουν και λιγότερο ορατές πτυχές του προβλήματος. Η έκθεση σε επικίνδυνους ρύπους από ξυλόσομπες, οικιακά προϊόντα καθαρισμού και αρώματα χώρου, ηλεκτρονικές συσκευές, πλαστικά αντικείμενα και πολλά άλλα, επηρεάζει την υγεία του 2,4 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, κυρίως γυναικών και παιδιών. Από την αρχαιότητα, η σημασία της καθαρότητας του αέρα αναγνωρίζεται ήδη. Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, έθεσε τα θεμέλια ήδη από την εποχή του (460-377 π.Χ.) με την θεωρία του για το “μίασμα” – τον κακό αέρα που προκαλούσε αρρώστιες λόγω της αποσύνθεσης οργανικής ύλης και σωματιδίων σκόνης. Στην αρχαία Ρώμη, οι όροι “βαρύς ουρανός” ή “κακόφημος αέρας” χρησιμοποιούνταν για να περιγράψουν την παρουσία καπνού στην ατμόσφαιρα. Το 61 μ.Χ., ο Σενέκας περιέγραψε τον αέρα με λέξεις όπως “καταθλιπτική ατμόσφαιρα”, “σύννεφα στάχτης” και “δηλητηρία αναθυμιάσεις” που επηρέαζαν αρνητικά την υγεία. Το 535 μ.Χ., ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός εισήγαγε την έννοια του καθαρού αέρα ως προνόμιο στο βυζαντινό δίκαιο. Στην Κίνα του 1ου αιώνα μ.Χ., είχαν ήδη εκφραστεί ανησυχίες για την ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση άνθρακα και επιδόθηκαν “διαδοχικές γραπτές αναφορές για την ατμοσφαιρική ρύπανση σε διάφορες χώρες”.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει δραματικές επιπτώσεις στην υγεία. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αυτή θεωρείται παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικά επεισόδια, καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο του πνεύμονα και αναπνευστικές νόσους. Η επίδρασή της στην υγεία αρχίζει από τη βρεφική ηλικία και για ορισμένα παιδιά, όπως αναφέρει μια έκθεση της UNICEF (2023), είναι τόσο ισχυρή που δεν φτάνουν να γιορτάσουν καν τα πρώτα τους γενέθλια. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (EEA), ένα από τα μείζονα προβλήματα είναι η ρύπανση από το όζον. Αυτός ο τύπος ρύπανσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα και έχει επιπτώσεις και στην ψυχική υγεία με εμφανίσεις όπως συνεχής κατάθλιψη ή απελπισία, δυσκολία συγκέντρωσης, διαταραχές ύπνου και αυτοκτονικές σκέψεις. Ανάλογα με τα επίπεδα έκθεσης, το όζον μπορεί ακόμη και να μειώσει την προσδοκία ζωής στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά περισσότερους από οκτώ μήνες. Περίπου το 90% των Ευρωπαίων εκτίθενται σε συγκεντρώσεις ρύπων που υπερβαίνουν τα όρια ποιότητας του αέρα για την ασφάλεια της ανθρώπινης υγείας.
Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε αυτήν την ανεπίθετη απειλή στην υγεία μας. Οι προσπάθειες για βελτίωση της ποιότητας του αέρα δεν μπορούν να αγνοηθούν. Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα πρόβλημα που δεν επηρεάζει μόνο τη φυσική υγεία, αλλά και την ψυχολογική μας κατάσταση. Είναι καιρός για ολοκληρωμένες δράσεις και νέες πολιτικές που θα μας βοηθήσουν να ζήσουμε σε έναν κόσμο με καθαρό αέρα, όπου η υγεία και το καλό του περιβάλλοντος θα είναι προτεραιότητες.
