Μιλώντας για το Αόρατο: Ο Παράδοξος Κόσμος της Ψυχανάλυσης
Στις 17 Νοεμβρίου 2019, μπροστά σε μια πλήθος από 3.500 λακανικούς ψυχαναλυτές στο Παρίσι, ο φιλόσοφος, ακτιβιστής και τρανς άνδρας, Πωλ Μπ. Πρεθιάδο, δημιουργεί έναν δυναμίτη από λόγια που καταρρίπτει την πρακτική της ψυχανάλυσης. Ο Πρεθιάδο εξηγεί πώς η ψυχαναλυτική θεώρηση αναγνωρίζει και υιοθετεί διακρίσεις με βάση το φύλο («άνδρας», «γυναίκα») που η βιολογία και η ιατρική έχουν αργά αλλά σταθερά αποδείξει ότι είναι αυθαίρετες. Απευθύνει έκκληση στο κοινό να εξετάσει εκ νέου τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίζεται η ψυχαναλυτική θεωρία και να απορρίψει τον ρόλο του μεσολαβητή που δικαιολογεί υπερβατικές πεποιθήσεις και καταπιέζουσες πολιτικές. Ο Πρεθιάδο ομολογεί ότι το μισό κοινό αντιδρά με γέλια, ενώ το άλλο μισό τον αποδοκιμάζει. Δυστυχώς, δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει την ομιλία του. Σύντομα, κυκλοφορούν αποσπάσματα χαμηλής ποιότητας βίντεο από την ομιλία που παραμορφώνουν και αδυνατούν να αποδώσουν την πληρότητα των σκέψεών του. Επιτόπου, ο Πρεθιάδο αποφασίζει να εκδώσει την ομιλία του σε μορφή βιβλίου, ώστε να διαβαστεί στην ολότητά της. Έτσι γεννιέται το βιβλίο με τον τίτλο “Είμαι το τέρας που σας μιλά” (εκδ. Αντίποδες). Ο Πρεθιάδο γνωρίζει καλά τον τρόπο με τον οποίο οι ψυχαναλυτές τον βλέπουν. Έχοντας περάσει πολλά χρόνια σε ψυχανάλυση, γνωρίζει πώς να τους “εξομολογηθεί” και να λάβει την συγκατάθεσή τους για τη μετάβαση στο επιθυμητό φύλο: να δηλώσει πως είναι ψυχικά νοσηρός, ότι αντιμετωπίζει δυσφορία λόγω του φύλου του, και ότι επιθυμεί να γίνει άνδρας. Ωστόσο, αυτό το δίλημμα ποτέ δεν τον ικανοποίησε. Ούτε όταν μεγάλωσε ως γυναίκα, ούτε όταν σκεφτόταν πώς θα ήταν να είναι άνδρας. Σύμφωνα με τον Πρεθιάδο, η βία και η αλαζονεία που συνδέονται με την ανδρική ταυτότητα ποτέ δεν ταίριαξαν με τον χαρακτήρα του. Ωστόσο, οι γαλλικοί ψυχίατροι και ψυχαναλυτές δεν μπορούν να σκεφτούν αλλιώς. Θεωρούν ότι υπάρχει ένα φυσιολογικό δίλημμα ανδρικού/θηλυκού (ακόμη και με μια πεποίθηση στην ομοφυλοφιλία) και παθολογιοποιούν τα τρανς άτομα ως άτομα που δεν μπορούν να αποδράσουν από τον οιδιπόδειο συμπλοκανθρώπισης ή ως γυναίκες που τις προσβάλλει ο φόβος του πέους. Η αποστολή του Πρεθιάδο, μέσω της παρουσίασής τους, είναι να αξιοποιήσει τη γλώσσα τους – μια γλώσσα που την μελέτησε επί μακρόν όπως ο πίθηκος στη διήγηση του Κάφκα «Αναφορά σε μιαν Ακαδημία» – και να τους περιγράψει το πώς είναι να βλέπουν τον κόσμο εκτός από τα γνωστικά περιοριστικά δυαδικά κουτάκια του ανάλυσης. Παρέχει εξηγήσεις για το πώς απέκτησε παιδεία, σπούδασε, έλαβε το διδακτορικό του από το Πρίνστον, μελέτησε τη γλώσσα της φιλοσοφίας, της ψυχανάλυσης, της βιολογίας, της ιατρικής και της κοινωνιολογίας. Αφού φαίνεται ότι έχει κάνει χρόνια ψυχανάλυση, έχει παρατηρήσει ότι οι ψυχαναλυτές πολλές φορές αδυνατούν να ακούσουν ένα άτομο με μη δυαδική ταυτότητα χωρίς να το διαγνώσουν και να το παθολογιοποιήσουν. Αυτό ίσως να μην αποτελεί πρόβλημα, εάν αυτή η πρακτική δεν είχε ιστορικά επικίνδυνες επιπτώσεις, συμπεριλαμβανομένης της θεωρητικής βάσης για ψυχιατρικές απολαύσεις, βιασμούς, λοβοτομίες, θεραπείες με φύλαξη ορμονών και ηλεκτροσόκ, και την ανάκριση πάνω από αυτές. Θέματα που με το πέρασμα του χρόνου έχουν απαγορευτεί με νόμους. Ωστόσο, η ψυχαναλυτική «επιστήμη» επέτρεψε, προώθησε και δικαιολόγησε όλα αυτά. Χρησιμοποιώντας τον φιλοσοφικό του λόγο, ο Πρεθιάδο υποδεικνύει ότι η ψυχανάλυση βάζει θεωρητικές κατηγοριοποιήσεις που δεν είναι ούτε φυσικές ούτε απλά συμβολικές· είναι ένας εκτελεστικός μηχανισμός, ένα “παράδειγμα” (α λα Τόμας Κουν), μια θεωρητική παραδοχή νόμων και τεχνικών, που παράγει και νομιμοποιεί μια συγκεκριμένη πολιτικο-οικονομική κοινωνική ιεραρχία, την πατριαρχία. Αποκαλύπτει την πρώτη φορά που η φωνή του άλλαξε εξαιτίας της ορμονικής θεραπείας, και πώς αυτή η αλλαγή προκάλεσε αντιδράσεις από τους ανθρώπους. Ξαφνικά, άρχισε να αντιμετωπίζεται με σεβασμό και να έχει χώρο στον κόσμο μόνο και μόνο επειδή θεωρείτο άνδρας. Γι’ αυτόν τον λόγο, αποφασίζει να ζήσει σε έναν κόσμο “στο μεταξύ”, έναν κόσμο όπου υπάρχουν οι τρανς ανθρώπινες εμπειρίες και οι πολιτικές διεκδικήσεις. Επιπλέον, ο Πρεθιάδο προειδοποιεί τους ψυχαναλυτές ότι οι πεποιθήσεις τους θα είναι εξίσου απαρχαιωμένες με την επιπεδη Γη σε διάστημα 20 έως 30 ετών. Οι σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις και οι δεδομένες (μορφολογικά, χρωμοσωμικά, βιοχημικά) που έχουμε από τη βιολογία και την ιατρική είναι ακατανόητες για την δυαδική επιστημολογία της ψυχανάλυσης – εξίσου ακατανόητη όπως τα κβαντικά για την κλασσική φυσική. Έχετε την επιλογή, λέει ο Πρεθιάδο: “Είτε θα ανοίξετε τα μάτια σας στα νέα δεδομένα και θα μεταμορφώσετε τη θεωρητική βάση της πρακτικής σας, είτε θα παραμείνετε στα χρυσά δυαδικά κουτάκια, απελευθερωμένοι από το χώρο και το χρόνο, καθώς και υπεύθυνοι για τις συνέπειες του πατριαρχικού πολιτικού προτύπου που χτίσατε και συνεχίζετε να υπερασπίζεστε”. Δεν ξέρω πόσοι από εσάς έχουν εμπειρία ή έχουν κάνει ψυχανάλυση. Προτρέπω να διαβάσετε αυτό το βιβλίο. Θα σας ανοίξει τα μάτια.
