Τίποτα δεν μπορεί να τονίσει αρκετά τη σημασία της Μάχης του Κιλκίς – Λαχανά κατά τη διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου. Αυτή η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Βούλγαρων σύντομα θα γράψει ιστορία και θα αλλάξει τη μοίρα της Μακεδονίας για πάντα
Το Κιλκίς, γνωστό και ως Κουκούς από τους Βούλγαρους, καταλήφθηκε από την εχθρική δύναμη στις 26 Οκτωβρίου 1912, την ίδια ημέρα που ο ελληνικός στρατός πανηγύριζε για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Οι Βούλγαροι είχαν σχέδια να χρησιμοποιήσουν το Κιλκίς ως βάση για τις επιχειρήσεις τους στη Μακεδονία και ιδιαίτερα για να κατακτήσουν τη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, από την ημέρα της κατάληψής του, οι Βούλγαροι ξεκίνησαν να οχυρώνουν την περιοχή και δημιούργησαν ένα αμυντικό σύστημα που εκτεινόταν από το Καλίνοβο μέχρι το χωριό Λαχανάς
Το ελληνικό επιτελείο αποφάσισε να επικεντρώσει την κύρια επίθεσή του στη γραμμή Καλινόβου – Κιλκίς – Λαχανά, γνωρίζοντας ότι αν καταφέρει να διαλύσει τη βουλγαρική αμυντική γραμμή, θα άνοιγε τον δρόμο για τις Σέρρες και τη Θεσσαλονίκη. Η μάχη ξεκίνησε το πρωί της 19ης Ιουνίου 1913, με τον ελληνικό στρατό να επιτίθεται αποφασιστικά
Οι πολεμικές συγκρούσεις ήταν σκληρές και αιματηρές, με τους Έλληνες στρατιώτες να εκτίθενται συνεχώς στο πυρ βολγαρικών θέσεων λόγω της ορογραφίας και του γυμνού εδάφους. Παρά τις απώλειες, ο ελληνικός στρατός συνέχισε να παλεύει με ανδρεία και αποφασιστικότητα. Τελικά, τη νύχτα της 20ής Ιουνίου, οι Έλληνες ήταν μόλις λίγα εκατοντάδες μέτρα μακριά από τις πρώτες βουλγαρικές οχυρωματικές θέσεις
Οι Βούλγαροι, αντιλαμβανόμενοι την απελπιστική τους θέση, αρχίζουν να υποχωρούν προς τα βορειοανατολικά, με στόχο να προλάβουν να κρατήσουν υπό τον έλεγχό τους τις γέφυρες του Στρυμώνα πριν φθάσουν οι Έλληνες δυνάμεις. Την ίδια ώρα, οι Έλληνες στρατιώτες στον τομέα του Καλίνοβου συνεχίζουν τη μάχη κατά των εχθρικών θέσεων, που αντιστέκονταν με ανδρεία μέχρι το απόγευμα της 21ης Ιουνίου, όταν υποχωρούν μετά την κατάρρευση του μετώπου στο Κιλκίς
Μετά την επικράτηση των Ελλήνων, ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος αναφέρεται στην κατάληψη του Κιλκίς και την καταδίωξη των βουλγαρικών δυνάμεων. Οι Έλληνες νιώθουν μεγάλη χαρά και περηφάνια για τη νίκη τους
Η Μάχη του Κιλκίς – Λαχανά, αν και σημαντική, δεν ήταν χωρίς θυσίες. Οι νεκροί και οι τραυματίες ανήλθαν σε περίπου 8.828 άνδρες. Επίσης, πολλοί από τους αξιωματικούς που ηγούνταν των μονάδων τους έχασαν τη ζωή τους, δημιουργώντας μία μεγάλη κενή θέση στην ηγεσία. Από την πλευρά των Βούλγαρων, οι απώλειες ήταν 6.971 νεκροί και τραυματίες, καθώς και 2.500 αιχμάλωτοι
Η επόμενη πολεμική αναμέτρηση μεταξύ Ελλήνων και Βούλγαρων θα λάβει χώρα στις 23 Ιουνίου 1913 στη Δοϊράνη, σηματοδοτώντας ένα ακόμα επίτευγμα στον αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας.
