Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, αυτή η πολυπλοκότητα της αρχαιοτεχνολογίας, αποτελεί μια από τις πιο εντυπωσιακές εφευρέσεις της αρχαιότητας. Φτιαγμένος από χαλκό και τοποθετημένος μέσα σε ξύλινο πλαίσιο, αυτός ο μηχανισμός έχει συναρπάσει τους ιστορικούς, τους επιστήμονες και τους λάτρεις της τεχνολογίας από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε πριν από περίπου 120 χρόνια. Βρέθηκε σε ένα ναυάγιο κοντά στα Αντικύθηρα από σφουγγαράδες το 1900, μαζί με εκθαμβωτικά αγάλματα, όπως ο γνωστός «Έφηβος». Αυτά τα ευαίσθητα αντικείμενα μεταφέρονταν από μια ρωμαϊκή πλοιάρχουσα από τη Ρόδο προς τη Ρώμη κατά τη διάρκεια της εποχής του Καίσαρα Ιουλίου, γύρω στον 1ο αιώνα π.Χ.
Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται ένας από τους πρώτους υπολογιστικούς μηχανισμούς της ιστορίας. Πρόκειται για ένα πολύπλοκο ωρολογιακό σύστημα με δεκάδες ακριβείς οδοντωτούς τροχούς που περιστρέφονται γύρω από πολλούς άξονες, παρόμοια με ένα μηχανικό ρολόι. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής, σχεδιασμένος για τον υπολογισμό των κινήσεων των ουράνιων σωμάτων. Εκτιμάται ότι κατασκευάστηκε γύρω στο 87 π.Χ. από τον αστρονόμο της Ρόδου, Γέμινο.
Ο μηχανισμός αυτός προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον όταν πρωτοανακαλύφθηκε, αλλά η αποκρυπτογράφησή του απαιτούσε τη συμβολή του βρετανού ιστορικού της επιστήμης, Ντέρεκ Τζον Ντε Σόλλα Πράις. Ξεκίνησε τις έρευνές του το 1959 με έναστο περιοδικό “Scientific American” και ολοκλήρωσε μετά από 15 χρόνια το βιβλίο “Gears from the Greeks: The Antikythera Mechanism – A Calendar Computer from ca. 80 BC”. Οι έρευνές του Πράις υποστηρίχθηκαν από το πυρηνικό κέντρο “Δημόκριτος” και τον πυρηνικό φυσικό Χαράλαμπο Καράκαλο, με τους οποίους συνεργάστηκε στενά για πολλά χρόνια. Με τη χρήση ακτινογραφίας με ακτίνες Γ και Χ, αλλά και με την ανάλυση της δομής και των συνδέσεων του μηχανισμού, ο Πράις κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει αυτό το αρχαίο αριστούργημα.
Παρόλο που τα συμπεράσματα του Πράις δεν είχαν γίνει αρχικά αποδεκτά από τους ειδικούς της εποχής του, οι οποίοι πίστευαν ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τη θεωρητική γνώση αλλά όχι την πρακτική τεχνολογία για να κατασκευάσουν κάτι τέτοιο, σήμερα ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Απόδοση:
Στάθης Θεοδωράκης: «Ο Μυστηριώδης Μηχανισμός της Αρχαιότητας: Ένα Αρχαίο Υπολογιστικό Αριστούργημα» (Εκδόσεις Αίολος, 2022)
