Στην Κεντρική Ευρώπη, ανάμεσα στα έτη 1618 και 1648, ξεδιπλώθηκε μια σειρά πολεμικών αναμετρήσεων που έγινε γνωστή ως ο Τριακονταετής Πόλεμος. Αυτός ο πόλεμος αποτέλεσε έναν από τους πιο μακροχρόνιους και καταστρεπτικούς πολέμους στην ευρωπαϊκή ιστορία. Αρχικά ξεκίνησε ως ένας θρησκευτικός πόλεμος, αλλά στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μια αντιπαράθεση μεταξύ των βασιλικών οίκων των Βουρβώνων και των Αψβούργων για την πολιτική κυριαρχία στην Ευρώπη. Οι αιτίες του πολέμου πηγάζουν από τις θρησκευτικές διαφορές μεταξύ των καθολικών και των προτεσταντικών κρατίδιων της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους, που είχε έδρα τη Βιέννη και απόλαυε τη στήριξη του Πάπα.
Η αφετηρία του Τριακονταετούς Πολέμου ήταν η προσπάθεια επιβολής του καθολικισμού στη Βοημία από τον αυτοκράτορα Ματθία των Αψβούργων. Οι θρησκευτικοί διωγμοί προκάλεσαν το εθνικό συναίσθημα των διάφορων λαών της Αυτοκρατορίας και στις 23 Μαΐου 1618 οι προτεστάντες της Πράγας πέταξαν από το παράθυρο τρεις καθολικούς απεσταλμένους. Αυτό γνωστοποιήθηκε ως η “Πράξη της Πράγας” και σημάδεψε την έναρξη του Τριακονταετούς Πολέμου. Οι προτεστάντες οργάνωσαν την “Προτεσταντική Ένωση”, με αρχηγό τον εκλέκτορα του Παλατινάτου, Φρειδερίκο, ενώ οι καθολικοί οργανώθηκαν στην “Καθολική Λίγκα”, με αρχηγό τον Μαξιμιλιανό, εκλέκτορα της Βαυαρίας. Στη διάρκεια της εσωτερικής γερμανικής αντιπαράθεσης, άλλες μεγάλες δυνάμεις της εποχής εμπλέκονται επίσης στον πόλεμο.
Ο Τριακονταετής Πόλεμος χωρίζεται κατά γενική παραδοχή σε τέσσερις περιόδους:
– Η Βοημική ή Παλατινατική περίοδος (1618-1625): Ο στρατηγός Τίλι της Καθολικής Λίγκας νικά τον Φρειδερίκο του Παλατινάτου και τον αναγκάζει να φύγει στην Ολλανδία. Έτσι, οι Καθολικοί αποκτούν πλήρη έλεγχο της Βοημίας.
– Η Δανική περίοδος (1625-1629): Ο βασιλιάς της Δανίας, Χριστιανός Δ’, υποστηρίζει τους προτεστάντες. Ωστόσο, το 1629 αποτυγχάνει από τον οργανωμένο στρατό του Βάλενσταϊν και είναι υποχρεωμένος να συνάψει την ειρήνη της Λιβέκης, η οποία περιορίζει την εμπλοκή του στα γερμανικά θέματα. Ο Βάλενσταϊν, παρά τις επιτυχίες του, αντικαθίσταται από τον Τίλι στην αρχηγία των αυτοκρατορικών στρατευμάτων, λόγω της δυσαρέσκειας των συμμάχων και της κακής συμπεριφοράς των στρατευμάτων του.
– Η Σουηδική περίοδος (1629-1635): Ο βασιλιάς της Σουηδίας, Γουσταύος Αδόλφος, παρέμβει για να υποστηρίξει τους προτεστάντες. Προχωρά νικηφόρα στη Βαυαρία και καταλαμβάνει το Μόναχο. Στο Λίτσεν (1632) νικά τον αποστατή Βάλενσταϊν, αλλά αυτός ο ίδιος σκοτώνεται. Ο νέος ηγέτης των Σουηδών, Βερνάρδο, συνεχίζει τις νίκες, ενώ ο Βάλενσταϊν θεωρείται ύποπτος και δολοφονείται (1634).
– Η Γαλλοσουηδική περίοδος (1635-1648): Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ο πόλεμος εξελίσσεται σε μια αντιπαράθεση μεταξύ των βασιλικών οίκων των Βουρβώνων και των Αψβούργων. Ένας εξέχοντας χαρακτήρας αυτής της περιόδου είναι ο καρδινάλιος Ρισελιέ, πρωθυπουργός του γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΓ΄, ο οποίος ανήσυχος για την κυριαρχία των Αψβούργων, αποφασίζει να μετατρέψει τον πόλεμο από θρησκευτικό σε εκτεταμένη κατακτητική πολιτική. Χάρη σε αυτήν την πολιτική, η Γαλλία συμμαχεύει με τη Σουηδία και κηρύσσει πόλεμο εναντίον του αυτοκράτορα και αργότερα εναντίον της Ισπανίας. Μετά το θάνατο του Βερνάρδου (1639), ο στρατός του και οι περιοχές που κατακτήθηκαν από αυτόν στην Αλσατία περνούν στην κατοχή της Γαλλίας. Οι ενωμένες δυνάμεις των Γαλλοσουηδών νικούν τα αυτοκρατορικά στρατεύματα και προχωρούν προς τη Βιέννη, ενώ ο πρίγκιπας Κοντέ κατατροπώνει τους Ισπανούς στο Ροκρουά (1643).
Τέλος, μετά από εξάντληση και στο πλαίσιο γενικής ειρηνευτικής προσπάθειας, διαπραγματεύσεις για τη σύναψη ειρήνης ξεκινούν το 1644 και οδηγούν στις συνθήκες της Βεστφαλίας, οι οποίες τελικά υπογράφονται στις 24 Οκτωβρίου 1648 και σημαίνουν δραστικές αλλαγές στον χάρτη της Ευρώπης. Ο αριθμός των θυμάτων από τον Τριακονταετή Πόλεμο, λόγω διάφορων αιτιών, εκτιμάται ότι έφτασε τα 8 εκατομμύρια ανθρώπων.
