Το Φαγκότο είναι ένα πανέμορφο μουσικό όργανο που ανήκει στην οικογένεια των ξύλινων πνευστών. Είναι το πιο βαθύφωνο μουσικό όργανο αυτής της κατηγορίας και γι’ αυτό το λόγο ονομάζεται “βαρύαυλος”. Η λέξη “φαγκότο” προέρχεται από την ιταλική λέξη “fagotto”, που σημαίνει “δεμάτι”, και έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορες παραλλαγές ως ονομασία για αυτό το όργανο, εκτός από τις αγγλόφωνες χώρες που το ονομάζουν “Μπασούν” (Bassoon), και τις γαλλόφωνες που το αποκαλούν “Μπασόν” (Basson).
Η μοναδική ποικιλομορφία του ήχου
Το Φαγκότο διαθέτει μια εκτεταμένη έκταση, που ξεπερνά τις τρεις οκτάβες, και παρουσιάζει μια μοναδική ποικιλομορφία στον ήχο του. Στις ψηλές κλίμακες, ο ήχος του μπορεί να ακούγεται έντονος, βραχνός, γοητευτικός και σχεδόν απόκοσμος. Στις μεσαίες κλίμακες, το Φαγκότο παρουσιάζει έναν πλούσιο, γεμάτο και κρυστάλλινο ήχο. Ακόμα, στις χαμηλές νότες, το Φαγκότο μπορεί να ακούγεται εξαιρετικά δυνατό, βαρύ και σκοτεινό. Η εύθυμη φύση του δίνει την ευκαιρία στους συνθέτες να το χρησιμοποιούν για να δημιουργήσουν μια κωμική αίσθηση. Το Φαγκότο αποτελείται από ένα κωνικό ηχητικό σωλήνα, με τα δύο κομμάτια του κορμού του να είναι παράλληλα μεταξύ τους. Η καμπάνα του είναι στραμμένη προς τα πάνω, ενώ ένας μεταλλικός σωληνίσκος οφιοειδούς σχήματος συνδέει το διπλό καλάμι του με τον κορμό του οργάνου. Ο εκτελεστής κρατά το όργανο όρθιο, κάπως λοξά προς το σώμα του. Η εκμάθηση του Φαγκότο είναι απαιτητική, εξαιτίας της δυσκολίας της θέσης των τρυπών.
Η ίδια πηγή, νέες εκφράσεις
Το Φαγκότο, το οποίο κατάγεται από το μεσαιωνικό Nτούλσιαν (Dulcian), γνωστό και με την ιταλική ονομασία φαγκότο, εμφανίστηκε γύρω στον 17ο αιώνα και με τον πέραση του χρόνου εξελίχθηκε και βελτιώθηκε, χάρη στην προσθήκη κλειδιών που διευκόλυναν την παιξιματική του τεχνική και αποκάλυψαν τις σολιστικές του δυνατότητες.
Ο Σύγχρονος Φαγκότο και οι Σημαντικοί Συνθέτες
Σήμερα, το Φαγκότο υπάρχει σε δύο κύριους τύπους: τον γερμανικό ή Χέκελ, που διαθέτει πέντε ανοικτές οπές και 24 τάπες, και τον γαλλικό ή Μπιφέ, που έχει έξι ανοικτές οπές και 22 τάπες. Το μπερδεμένο αυτό όργανο κατασκευάζεται κυρίως από σφενδάμι, αλλά μπορεί επίσης να κατασκευαστεί και από άλλα σκληρά ξύλα. Αρκετοί συνθέτες της εποχής του μπαρόκ, όπως ο Μπαχ, ο Τέλεμαν και ο Βιβάλντι, έγραψαν συνθέσεις για το Φαγκότο που αποτέλεσαν σημαντικές συνεισφορές στην εξέλιξή του. Ο Βιβάλντι μόνος έγραψε 37 κοντσέρτα για Φαγκότο. Στη συνέχεια, άλλοι μεγάλοι συνθέτες της κλασικής, της ρομαντικής και της σύγχρονης εποχής γράψανε σημαντικά έργα για αυτό το όργανο, παρόλο που ο αριθμός τους είναι σχετικά μικρός λόγω της δυσκολίας του οργάνου. Μερικοί από αυτούς τους συνθέτες είναι οι:
– Γκέοργκ Φίλιπ Τέλεμαν με την “Σονάτα σε φα ελάσσονα”
– Αντόνιο Βιβάλντι με το “Κοντσέρτο για φαγκότο σε Λα ελάσσονα, RV 498”
– Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ με το “Κοντσέρτο για φαγκότο σε μι ύφεση”
– Β. Α. Μότσαρτ με το “Κοντσέρτο για φαγκότο, Κ. 191”
– Καρλ Μαρία φον Βέμπερ με το “Andante e rondo ungarese”
– Έντουαρντ Έλγκαρ με την “Ρομάντσα για φαγκότο και ορχήστρα”
– Πάουλ Χίντεμιτ με την “Σονάτα για φαγκότο και πιάνο”
– Νίκος Σκαλκώτας με τη “Σονάτα Κοντσερτάντε για φαγκότο και πιάνο”
– Λουτσιάνο Μπέριο με τη “Sequenza XII” για σόλο φαγκότο
Επιπλέον, υπάρχουν εξαιρετικά μουσικά περάσματα που περιλαμβάνουν το Φαγκότο, όπως:
– Το εναρκτήριο κομμάτι της “Ιεροτελεστίας της Άνοιξης” του Ιγκόρ Στραβίνσκι
– Ο ήχος του παππού στο “Ο Πέτρος και ο Λύκος” του Σεργκέι Προκόφιεφ
– Το τελευταίο μέρος της “Συμφωνίας αρ. 6” του Τσαϊκόφσκι
– Το τέταρτο μέρος της “Φανταστικής Συμφωνίας” του Μπερλιόζ
– Ο “Μαθητευόμενος Μάγος” του Πολ Ντικάς
– Το δεύτερο μέρος του “Σεχραζάτ” του Ρίμσκι-Κόρσακοφ
– Το δεύτερο μέρος του “Κοντσέρτο για ορχήστρα” του Μπέλα Μπάρτοκ
– Το 12ο μέρος των “Κάρμινα Μπουράνα” του Καρλ Ορφ.
Το Φαγκότο είναι ένα όργανο που συνδυάζει την αρμονία του ήχου με την εκπληκτική τεχνική και την πολυπλοκότητά του. Με την ποικιλία του ηχητικού φάσματος που προσφέρει και την ιστορία του, το Φαγκότο συνεχίζει να εντυπωσιάζει και να εμπνέει τους μουσικούς και τους ακροατές με δυναμική και μοναδική μουσική του.
