Είχατε ποτέ μια εμπειρία που σας άλλαξε τη ζωή όταν ήσασταν ακόμα παιδί; Για μένα, ο Καβάφης ήταν αυτή η εμπειρία. Από την ηλικία των 11 ετών, ερωτεύτηκα παθολογικά έναν άνθρωπο και έζησα έναν έρωτα που γεννήθηκε βαθιά μέσα μου. Οφείλω να πω ότι αυτός ο έρωτας ήταν μοναδικός και ευάλωτος, σαν κομμάτια ενός παζλ που έπρεπε να συνδεθούν. Και τώρα στο προσωπικό μου αρχείο υπάρχουν ένα φελλός και μια κορδέλα από το κρασί που πίναμε μαζί εκείνο το βράδυ. Αυτή η γυναίκα είχε πλέξει την κορδέλα στα μαλλιά της και σηματοδοτούσε την ύπαρξη του έρωτα μας, αν και δεν είχε γραφτεί ποτέ στο αρχείο μου. Ήταν απαγορευμένη αγάπη, μια περιπέτεια που δεν έπρεπε να γίνει γνωστή. Ποτέ δεν έχω αποκαλύψει ποια ήταν αυτή η γυναίκα και δεν το πρόκειται να το κάνω. Ωστόσο, για εμένα, ο Καβάφης είναι ένας συνομιλητής που μοιράζεται την άποψή μου για το πόσο βαθιά μπορεί να επηρεάσει ένα αντικείμενο τη ζωή μας
Πιστεύω στα σταυροδρόμια και την δυνατότητα να ακολουθεί κανείς πολλές κατευθύνσεις ταυτόχρονα, όπως έλεγε και ο μεγάλος Τζον Κολτρέιν. Αυτό το πνεύμα το βρίσκω και στο έργο του T.S. Έλιοτ, που αγαπώ και ο οποίος θεωρεί ότι κάποια αντικείμενα μπορούν να αποκτήσουν βαθύτερη σημασία. Είναι ακριβώς αυτό που προσπαθώ να διδάξω στους φοιτητές μου, όταν με ρωτούν: “Γιατί πρέπει να διαβάσουμε τον E.M. Φόρστερ;” Και τους απαντώ: “Μπορείτε να γράψετε κάτι τόσο εμπνευσμένο όπως αυτός;” Πιστεύω βαθιά ότι είναι σημαντικό να παίρνουμε από τους κλέφτες και να εμπνεόμαστε από αυτούς. Διότι οι μεγαλύτεροι δάσκαλοι της τέχνης και της λογοτεχνίας είναι αυτοί που πρώτοι έκλεψαν από εμάς, και τώρα είναι η σειρά μας να πάρουμε πίσω αυτό που μας έκλεψαν
Για πολλά χρόνια εργάστηκα με ασθενείς AIDS στο Σαν Φρανσίσκο και κάθε εβδομάδα πήγαινα σε τέσσερις κηδείες. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πόσο σημαντικό ήταν αυτό για μένα, να βλέπω ανθρώπους που ήταν τόσο γενναίοι λόγω ποιητών όπως ο Καβάφης… Όταν μας κάλεσε το Ίδρυμα Ωνάση να επισκεφθούμε την Ελλάδα, κατανοώντας τη σημασία των αντικειμένων μοναδικής πολιτιστικής αξίας, σκέφτηκα πώς μπορούμε να επαναφέρουμε αυτά τα αντικείμενα στην πατρίδα τους. Ο Καβάφης είχε το θάρρος να προκαλέσει με την ποίησή του, προφορικά και λεπτομερώς. Είναι αλήθεια ότι οι Έλληνες δεν τον αντιλαμβάνονται πάντα ως σύμβολο της ομοερωτικής ποίησης, αφού αυτή αποτελεί μέρος της πολιτιστικής παράδοσής τους για αιώνες. Όμως, γι’ εμάς τους αμερικανούς, που υπάρχουμε μόνο εδώ και λίγους αιώνες, είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε τον πόσο σημαντικός είναι ο Καβάφης για την κοινότητα των queer ανθρώπων στην Αμερική. Όταν ανήρτησα φωτογραφίες από το Φεστιβάλ Καβάφη στο Instagram, έλαβα αμέτρητα προσωπικά μηνύματα από μαύρους γκέι άνδρες που εξέφραζαν την αγάπη τους για την ποίησή του. Τα ποιήματα του Καβάφη είχαν σώσει ζωές, όπως με έγραψαν. Κι εμείς στην κοινότητα των LGBTQ+ πολλές φορές έχουμε αναγκαστεί να επιβιώσουμε, είμαστε επιζήμιοι, γιατί πολλοί από εμάς έχουν χάσει τη ζωή τους στη μάχη με το AIDS. Πολλοί από αυτούς είχαν τα βιβλία του Καβάφη σταβό τους. Έτσι έχω αντιληφθεί ότι μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ιστορίας μας είναι η καταπίεση της πνευματικότητας και η αντιδιανοουμενιστική παράδοση που υπάρχει στη χώρα μας. Έχουμε καταπιέσει τα πάντα. Περνάμε τη ζωή μας σε μια χώρα όπου η καταπίεση αναπνέει στον αέρα, ενώ δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ότι μπορεί να υπάρξει παρά μόνο ένα θεϊκό, μία θρησκεία.
Πρόσφατα, γνώρισα την κόρη της φίλης μου, η οποία είναι γύρω στα 20 χρόνια. Κάποια στιγμή καθώς κινούμασταν με το αυτοκίνητο στο Λος Άντζελες, κάποια από εμάς αναφέρθηκε στην έλλειψη εμβολίων για την περίοδο. Η κόρη της φίλης μου λοιπόν ρώτησε: “Τι εννοείτε; Δεν υπήρχαν από πάντα τα ταμπόν;” Και εμείς την κοιτάξαμε ως να είναι τρελή. Και εκείνη μας κοίταξε ως να είμαστε εμείς τρελές. Της εξηγήσαμε: “Πίστευαν ότι θα χάνατε την παρθενία σας και ότι δεν θα μπορούσατε να παντρευτείτε αν χρησιμοποιούσατε ταμπόν”. Εκείνη μας κοίταξε με ευλάβεια. Αυτή είναι η πραγματικότητα που προσπαθώ να περιγράψω σύντομα. Σκεφτείτε πώς είναι για μας να διαβάζουμε τον Καβάφη μέσα σε αυτό το πλαίσιο: να είσαι queer, μαύρος, και να δεις ανθρώπους να πεθαίνουν κάθε μέρα. Για πολλά χρόνια, πηγαίναμε σε τέσσερις κηδείες την εβδομάδα, εργαζόμενοι με ασθενείς AIDS στο Σαν Φρανσίσκο. Μας άφηνε έντονη εντύπωση να βλέπουμε ανθρώπους τόσο γενναίους λόγω ποιητών σαν τον Καβάφη… Στις ΗΠΑ ποτέ δεν θα βρίσκατε τέτοια βιβλία πριν το 1960, ξέρετε, επειδή οι λευκοί Αμερικανοί δεν ήξεραν ότι αυτά τα βιβλία υπήρχαν. Η εκπαίδευσή μας δεν περιελάμβανε την ελληνική λογοτεχνία, εκτός από λίγες γνώσεις για τον Όμηρο και τον Δία. Νοιώθω ότι υπάρχει ένα σημαντικό θέμα διασποράς και ταυτότητας στην ποίηση του Καβάφη, που δεν τίθεται όσο συχνά αναφερόμαστε σε αυτόν στην Αμερική. Για εμάς είναι δύσκολο να κατανοήσουμε ότι υπάρχει μια ελληνική διασπορά και αυτή η διασπορά φέρει εμπειρίες αλληλεπίδρασης με την αποικιοκρατία και τη μετανάστευση. Δεν μας το έμαθαν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, απόλυτα τουλάχιστον, και επίσης, αυτή η πνευματική παράδοση περιορίζεται σε έναν θεό που αποκαλείται Δία.
Μια άλλη πτυχή του αρχείου που με εντυπωσίασε ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο Καβάφης δείχνει την αίσθηση της διασποράς μέσα από την ποίησή του. Ήταν σαν να μου έδινε την αίσθηση ότι ήταν μέρος της μαύρης κοινότητας. Καθώς βρισκόμουν στην Αθήνα, η σκέψη που μου έρχονταν συνεχώς στο μυαλό ήταν ότι η Ελλάδα ήταν τόσο μαύρη. Έτσι αισθάνθηκα. Όταν χρησιμοποιώ τη λέξη “μαύρος”, εννοώ διασπορικός, και αυτός ο χαρακτήρας είναι εμφανής σε όλο το έργο του Καβάφη. Έτσι σκεφτόμουν τη σχέση μεταξύ της διασποράς και της επιθυμίας. Δεν μπορώ να εξηγήσω πώς συνδέονται, εκτός από το γεγονός ότι η επιθυμία μας είναι το κίνητρο για να επιθυμούμε έναν τόπο, όπως είναι η επιθυμία να επισκεφθούμε ένα κίτρινο βάζο. Ή μπορεί η επιθυμία μας να είναι μια αγάπη που ξεπερνάει τις φυσικές προκαταλήψεις και βρίσκεται στο σώμα ενός άλλου ανθρώπου, όπως ο Καβάφης κατάφερε να εκφράσει. Αυτό είναι το θέμα που με ενδιαφέρει καθώς συνεχίζω να γράφω για την επιθυμία – κάτι που κάνω σπάνια επειδή το θεωρώ μυστήριο για εμένα – είναι πώς πολλοί από εμάς στις ΗΠΑ επιβάλλουμε καταπίεση στον εαυτό μας. Καίμε τα βιβλία μας μέσα μας συνεχώς, καίμε τις λέξεις μας, καίμε την επιθυμία μας. Δεν χρειαζόμαστε το κράτος για να καίει τα βιβλία μας, γιατί τα καίμε μέσα μας. Τι χρειαζόμαστε την αστυνομία, όταν αστυνομούμε ο ένας τον άλλο στο κρεβάτι;
